2012-02-05
ავტორი : ალექსანდრე სარალიძე
კავშირგაბმულობის სამინისტრო - 1956 წლის 9 მარტი

ზუსტად 55 წლის წინ 1956 წლის 14 თებერვალს ისტორიული, აწ უკვე საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის მე–20 საკავშირო ყრილობა დაიწყო, რომელიც დაგვირგვინდა 25 თებერვლის დახურულ სხდომაზე სსრკ‐ს პოლიტბიუროს გადაწყვეტილებით. ეს სხდომა გასაიდუმლოებულ ვითარებაში შედგა. მოხსენებას ეწოდებოდა ‐ „პიროვნების კულტის შესახებ და მის შედეგებზე“. ვინ იყო ის პირველი მდივანი? სტალინის გარემოცვაში ერთ‐ერთი ყველაზე უღალატო და ბრძანებების გულმოდგინედ შემსრულებელი – ნიკიტა ხრუშჩოვი.[1]


ამ სხდომაზე დაიგმო სტალინი, პიროვნების კულტი და მისი შედეგები. სტალინს რეპრესიებისთვის და უკვდავი ლენინის კურსიდან გადახვევაშიც დასდეს ბრალი. ასევე, ხრუშჩოვმა სტალინი ჭკუასუსტ ადამიანად წარმოადგინა. მაგალითად, ის ამბობდა, რომ სამხედრო ოპერაციების დასაგეგმ შეხვედრებზე საომარ ადგილებს იგი გლობუსზე ეძებდა. მთელი გამოსვლა უხვად იყო გაჯერებული მსგავსი პასაჟებით. იწერებოდა ახალი ისტორია. ამ გამოსვლის შერბილებული ვარიანტი, სსრკ კომპარტიის პრეზიდიუმის დადგენილების სახით, მხოლოდ 1-3 ივლისს დაიბეჭდა საკავშირო და რესპუბლიკურ პრესაში;[2] მანამდე კი მარტს ხრუშჩოვის ბრძანებით კომპარტიის და კომკავშირის ყველა ორგანიზაციულ რგოლში გავრცელდა ე.წ. „დახურული წერილის“ სახით. ეწყობოდა ხრუშჩოვის გამოსვლის კოლექტიური მოსმენები.

მიუხედავად იმისა, რომ დაგზავნილი მასალა მხოლოდ პარტუჯრედებისთვის იყო განკუთვნილი, მისი შინაარსი ელვისებურად გავრცელდა მთელს საბჭოთა კავშირში, მათ შორის საქართველოშიც. საინტერესო ის არის, რომ ამ გამოსვლის ტექსტი გავრცელდა დასავლეთ ევროპასა და ამერიკის შეერთებულ შტატებშიც. მოგვიანებით ბევრი მკვლევარი და ჟურნალისტი ეჭვობდა, რომ ეს პიარ აქციის ნაწილი იყო.

ასევე უნდა ითქვას, რომ ამ მოხსენებამ ერთგვარი შოკი გამოიწვია არამარტო საზოგადოებაში, არამედ თვით პარტიულ ელიტაში. 1956 წლის 1 თებერვალს შედგა კომპარტიის პრეზიდიუმის სხდომა, რომელსაც ესწრებოდნენ უმაღლესი პარტიული ხელმძღვანელები.

ამ სხდომაზე განიხილეს ხრუშჩოვის გამოსვლის ტექსტი. ერთ-ერთი დამსწრე პარტიული მუშაკი იწერდა გამომსვლელების ნათქვამს. მოლოტოვი[3] ვერ ეგუებოდა იმას, რომ დოკუმენტში არ არის ასახული სტალინის, როგორც პარტიის ხელმძღვანელის როლი; ვოროშილოვი[4] ეთანხმება ტექსტს, მაგრამ ამბობს, რომ სტალინის დროს აშენდა სოციალიზმი, და ა.შ.

1956 წლის 5 მარტს სტალინის გარდაცვალების 3 წლის თავზე თბილისში, გორში, ბათუმში, სოხუმში სამგლოვიარო მიტინგები დაიწყო. მსგავსი მიტინგები წინა წლებშიც ეწყობოდა და ხელისუფლება არ ეწინააღმდეგებოდა მათ ჩატარებას.



ამ ღონისძიებებში მონაწილეობდნენ ძირითადად სკოლების, ტექნიკუმების მოსწავლეები და უმაღლესი სასწავლებლების სტუდენტები. როგორც ირკვევა[5], მე-20 ყრილობაზე ხრუშჩოვის მიერ წაკითხული მოხსენების შინაარსი უკვე თებერვალში იყო ცნობილი საქართველოს პარტმუშაკებისთვის და შემდეგ გავრცელდა საზოგადოებაში. სსრკ-ს უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის ოფიციალური წერილი გვამცნობს, რომ 5 მარტისთვის ქართულ საზოგადოებაში, მიუხედავად პარტიულობისა, ხრუშჩოვის დახურული გამოსვლისადმი მკვეთრად უარყოფითი პოზიცია ჩამოყალიბდა. ასევე, უშიშროების ოფიციალურ წერილებში აღნიშნულია, რომ მოქალაქეები ღიად გამოთქვამენ ნეგატიურ დამოკიდებულებას. ასევე, კიდევ უფრო გაამძაფრა მდგომარეობა მიქოიანის[6] გამოსვლამ, რომელიც ბევრმა აღიქვა, როგორც სტალინის და, ირიბად, მთელი ქართული ერის შეურაცხყოფა.

საინტერესოა ის ფაქტიც, რომ პარტაქტივების შეკრებაზე მოქალაქეები ღიად, წერილობით გამოთქვამდნენ უკმაყოფილებას, პარტინსტრუქტორები იბნეოდნენ და ვერ იძლეოდნენ პასუხს.

მოქალაქეები 5 მარტს იწყებენ შეკრებას სტალინის ძეგლთან, რომელიც იდგა ახლანდელ ე.წ. მშრალ ხიდთან მდებარე ზედა სკვერში, დედა ენის ძეგლის მოპირდაპირე მხარეს ( აგებულია 1939 წელს, მოქანდაკე ს.კალანდაძე, მოხსნილია 1961 წელს). მაშინ ეს ხიდი მარქსის სახელობის იყო. ძეგლთან საპატიო ყარაული იდგა და მთლიანად იყო ყვავილებით დაფარული. უშიშროების პატაკებში ნათქვამია, რომ ხალხის რაოდენობა ნელ-ნელა მატულობდა 3 ათასიდან 20 ათასამდე.

9 მარტისთვის მსვლელობები ქალაქის მასშტაბით ეწყობა. მანიფესტანტები უკვე რუსთაველზე და ლენინის მოედანზე (ყოფ. ბერიას მოედანი) მშენებარე ლენინის ძეგლის პოსტამენტთან იკრიბებიან. მიტინგები ეწყობა ასევე უნივერსიტეტის ეზოში, სტუდქალაქში. ძირითადად იკრიბებიან სტუდენტები და სკოლის მოსწავლეები. უშიშროების კომიტეტის ჩანაწერებში აგრეთვე ფიგურირებენ „ნაციონალისტურად განწყობილი პირები“. იმ მოვლენების თვითმხილველები ერთხმად აღნიშნავენ, რომ ხალხში ბევრი ე.წ. საიდუმლო აგენტი (секретный сотрудник - უშიშროების კომიტეტის საიდუმლო თანამშრომელი) იყო.

5-9 მარტის მოვლენების ეპიცენტრს სტალინის ძეგლი წარმოადგენს.

აქ სტუდენტები კითხულობენ ლექსებს სტალინზე. გამოდიან მოქალაქეები. მათი გამოსვლების თემატიკა ძირითადად სტალინის სიდიადე და მისი მოღვაწეობის კრიტიკის უარყოფაა.

მოვლენების მოკლე ქრონოლოგია ასახულია ქართველი მწიგნობრისა და პოეტის აკაკი წერეთლის დღიურებში. მან, როგორც პოლიტპატიმარმა, ათი წელი გაატარა ციხეებსა და კოლონიებში[7].


„5.03.1956 წელი. ...დილით სტალინის ძეგლის კვარცხლბეკი მთლიანდ გარშემორტყმულია ბაღის სკამებით, ძეგლთან მისასვლელების ჩასახერგად. დიდი რაოდენობით დგას მილიცია.

საღამოს 6 საათისთვის ძეგლის წინა მოედანი შევსებულია ხალხით. ხალხის სიმრავლის გამო ტრანსპორტის მოძრაობა შეწყვეტილია. ხალხი მატულობს. ძეგლთან საპატიო ყარაულში დგას ორი ქალი და ორი ვაჟი. მიმდინარეობს მიტინგი, ისმის ლექსები სტალინზე.



6.03.1956 წელი. ...სტალინის ძეგლთან გრძელდება ხალხმრავალი მიტინგი. ძეგლი მთლიანად დაფარულია გვირგვინებით, ტრიბუნასთან გამომსვლელების რიგი დგას. ხალხის რაოდენობასთან ერთად იზრდება მილიციელების რიცხვი. ფორმიანი და უფორმო საიდუმლო აგენტები აკვირდებიან ვითარებას. გამოჩნდა კინოქრონიკის გადამღები ჯგუფი. ხალხი არ ერიდება კამერებს, ღიად საუბრობს კინოქრონიკიორებთან.

7.03.1956 წელი. რუსთაველი, სანაპირო, მარქსის ხიდის და სტალინის ძეგლის მიდამოები გავსებულია ხალხით, ახალგაზრდები, სტუდენტები, სკოლის მოსწავლეები, მოხუცები უერთდებიან მომიტინგეებს.

8.03.1956 წელი. ვაკეში სტუდქალაქში მცხოვრები ასობით სტუდენტის დასაწყნარებლად მანქანით და მხლებლებით მივიდა საქართველოს კომპარტიის პირველი მდივანი ვასილ მჟავანაძე[8]. სტუდენტებმა წამოიმძღვარეს მჟავანაძე და უნივერსიტეტის პირველ კორპუსამდე ატარეს. მთავრობის სახლთან გაიმართა ხალხმრავალი მიტინგი. შემდეგ ხალხი მთავრობის სახლის ეზოს გავლით, მიიჭრა ცეკას შენობასთან და აიძულეს მჟავანაძე გამოსულიყო მომიტინგეების წინაშე. ქალაქის ცენტრი მთლიანად პარალიზებულია.

მიტინგზე ისმის ლოზუნგები: “ძირს სტალინის კრიტიკოსები, საქართველო თავად მოუვლის თავის შვილს, ოღონდ რუსებმა თავი დაგვანებონ, მიქოიანის ცილისმწამებლური სიტყვები შავი ბოლივით გვადგას თავზე, ხრუშჩოვმა დაუშვა უხეში შეცდომა და ა. შ.”.

საქართველოში ამ დროს იმყოფებოდა ჩინეთის დელეგაციის მეთაური გენერალი ჯუ დე , მომიტინგეთა აზრით –– სტალინის დიდი დამცველი. გამოიყო ახალგაზრდების დიდი ჯგუფი, რომელიც ჯუ-დესთან შესახვედრად კრწანისის სამთავრობო აგარაკისკენ წავიდა[9].

მომიტინგეების დელეგაცია არ შეუშვეს სამთავრობო აგარაკის ტერიტორიაზე და განუცხადეს, რომ ამხანაგი ჯუ-დე გაცივდა და ვერავის მიიღებს. უშიშროების კომიტეტის ჩანაწერებში აღნიშნულია, რომ მომიტინგეთა ბრბო ცდილობდა აგარაკზე შეღწევას, მაგრამ თვითმხილველები არ ადასტურებენ ამ ცნობებს.

მიტინგზე დაუკრეს იმ დროს აკრძალული და დავიწყებული, საქართველოს პირველი რესპუბლიკის ჰიმნი. მომიტინგეთა მოთხოვნით მიტინგზე ქართველი მწერლებიც გამოსულან, მათ შორის - იოსებ ნონეშვილი, გრიგოლ აბაშიძე, უნივერსიტეტის რექტორი. ამავე დღეს დემონსტრანტების წარმომადგენელ სტუდენტთა მოზრდილ ჯგუფს

ცეკაში წარუდგენია ხუთპუნქტიანი შეკითხვა-მოთხოვნა:

1. სკკპ(ბ)[10] დახურული წერილის დაბრუნება (შესწორებების შეტანის მიზნით);

2. სტალინის დანაშაულის გარკვევა;

3. გარკვევა, სად იმყოფება სტალინის ოჯახი;

4. 9 მარტის უქმე დღედ გამოცხადება[11] ;

5. რადიოსა და პრესის გამოყენება ამ დღისათვის;

აღსანიშნავია, რომ მსგავსი მიმართვა რამდენიმე იყო. იყო ასევე რამდენიმე მომიტინგის მიერ შედგენილი რეზოლუციის პროექტი/მოთხოვნა. შინაარსობრივად ეს მოთხოვნები სტალინის სახელის უკვდავყოფას ეხებოდა. ყველაზე საგულისხმო მათ შორის: დაევალოს საქართველოს მწერალთა კავშირს კონკურსის გამოცხადება სტალინის ცხოვრების და მოღვაწეობის შესახებ საუკეთესო წიგნის გამოსავლენად, დაერქვას ქალაქ სამტრედიას ჯუღაშვილი, მიენიჭოს თბილისის სტადიონს და პიონერთა სასახლეს სტალინის სახელი, ქ. თბილისში ცენტრალურ მოედანზე დაიდგას სტალინის ძეგლი (ერთ-ერთ ვარიანტში - სტალინის და ლენინის).......

9.03.1956 წელი. ვითარება არ იცვლება, წინა დღეებთან შედარებით კარგი ამინდია. ქუჩებში დაჰქრიან ხალხით სავსე მსუბუქი და სატვირთო მანქანები. ქუჩაში ყველგან ჩანს შავარშიაშემოვლებული წითელი დროშები, ლენინის და სტალინის სურათები, არის ასევე მოლოტოვის და კაგანოვიჩის სურათები. ისმის შეძახილები „ლენინ- სტალინ“.

დილის 11 საათისთვის სტალინის ძეგლთან მიტინგზე მივიდა პარტიის ცეკას პირველი მდივანი. მისი გამოსვლა დაულაგებელი იყო, პირველად გაისმა გაფრთხილება – მჟავანაძე ამბობდა: „მეგობრებო, შვილებო, ახალგაზრდებო, გთხოვთ დაიშალეთ, წადით სახლში, თორემ შეიძლება რამე მოხდეს. თუ ასე გაგრძელდება და არავის დაუჯერებთ, თქვენ არ იცით, რა მოხდებაო“.

მომიტინგეებმა არაფრად ჩათვალეს პირველი მდივნის გაფრთხილება. ლენინის მოედანზე სიტყვით გამოვიდნენ იოსებ ნონეშვილი და გრიგოლ აბაშიძე, გამოვიდა უნივერსიტეტის რექტორი ვიქტორ კუპრაძე. გორიდან ჩამოვიდნენ გორის თეატრის მსახიობები, რომლებიც ლენინსა და სტალინს განასახიერებდნენ სპექტაკლებში. ისინი საბარგო მანქანაზე იდგნენ სტალინისა და ლენინის გრიმით და ტანსაცმლით და ამხნევებდნენ დემონსტრანტებს. რაიონებიდან ჩამოსული ხალხის დიდი ბრბო მიაცილებდა „ლენინ-სტალინს“.

ამ ინსტალაციამ უკიდურესად კომიკური სახე მიიღო, როცა დემონსტრანტებიდან ვიღაცამ მოითხოვა: „ხალხო, სტალინმა ლენინს აკოცოსო“. მერე ვიღაცამ დაიყვირა: “არა ლენინმა აკოცოს სტალინს“. ასე მთელი გზა სანაპირომდე ლენინი და სტალინი ეხვეოდნენ ერთმანეთს, მერე ისევ თეატრალიზებულად უშნოდ იჯგიმებოდენ. საღამოს ლენინის მოედანზე გრძელდება მიტინგი. ბევრი გამომსვლელია. ერთმა ახალგაზრდამ აიღო სიტყვა: “ვინაიდან ხვალ სამუშაო დღეა, ყველანი უნდა დავიშალოთ, მსურველები წავიდნენ მონუმენტთან, ჩვენ კი ხვალ სამსახურის შემდეგ აქ ვიკრიბებით“. ხალხმა დაიწყო დაშლა. მოზრდილმა ნაწილმა გადაწყვიტა სტალინის ძეგლთან გადანაცვლება. სტალინის ძეგლთან ისევ მიტინგია; რადიორუპორით გამოაცხადეს, რომ ლენინის მოედანზე მორიგე კომკავშირლებმა დაშალეს მიტინგი. „აქ ჩვენ მანამდე არ დავიშლებით, სანამ ჩვენი მოთხოვნები არ იქნება შესრულებული“

აი, ეს მოთხოვნებიც:

1. მოხსნილ იქნენ ხრუშჩოვი, ბულგანინი და მიქოიანი;

2. მჟავანაძე გადაყვანილ იქნეს საკავშირო ცეკაში;

3. მთავრობაში იქნეს შეყვანილი სტალინის შვილი;

4. ლენინის მოედანზე ლენინის გვერდით დაიდგას სტალინის ძეგლი და მოედანს დაერქვას ლენინ-სტალინის მოედანი; და ა.შ.

ამ დროს ვიღაცამ მიკროფონში გამოაცხადა: “კავშირგაბმულობის სახლთან დაპატიმრებულია რამდენიმე კაცი, სასწრაფოდ ვუშველოთ მათ, დავიხსნათ, გავათავისუფლოთ“.

ხალხის მასა დაიძრა რუსთაველისკენ, ვინ მანქანით, ვინ ფეხით, ხელში ბაღის დამსხვრეული სკამების ფიცრებით, მოგლეჯილი მოაჯირებით, ქვებით, ტოტებით. ხალხის ტალღა გაიჭრა კომუნარების (ალექსანდრეს) ბაღით და ჯორჯიაშვილის ქუჩით კავშირგაბმულობის სახლისკენ”[12] .


ამ მომენტისთვის ქალაქის ყველა სტრატეგიულ ობიექტზე ჯარი იყო განლაგებული.ტექნიკა ჯერ არ იყო შემოსული ქალაქის ცენტრში. დემონსტრაციის დარბევა დაიწყო კავშირგაბმულობის სახლთან.

ოფიციალური წყაროები მიზეზად ასახელებენ დემონსტრანტების აგრესიულობასა და კავშირგაბმულობის სახლის შტურმით აღების მცდელობას. საქ. უშიშროების კომიტეტის მიერ სსრკ უშიშროების კომიტეტის თავჯდომარისთვის გაგზავნილ წერილში მოტანილია შემდეგი ფაქტი:

„1956 წლის 9 მარტს საღამოს სტალინის მონუმენტთან საქართველოს კომპარტიის წარმომადგენელთა თანდასწრებით მოქალაქე რუბენ ყიფიანმა წაიკითხა მომიტინგეთა პეტიცია. ამ დოკუმენტის ტექსტი ზემოთ არის მოტანილი და მისი შინაარსი ასე თუ ისე გასაგებია, მაგრამ დანარჩენი ბურუსით არის მოცული. თვითონ ყიფიანი დააპატიმრეს და გაასამართლეს. იგი უარყოფდა ტექსტის ავტორობას და ამტკიცებდა, რომ მხოლოდ წაიკითხა ტექსტი. სასამართლოზე მან განაცხადა, რომ მიტინგზე იმყოფებოდა ნასვამ მდგომარეობაში, მოუნდა სიტყვით გამოსვლა; 3 საათის შემდეგ, როცა მისი რიგი მოვიდა, უკვე ტრიბუნაზე რამდენიმე ახალგაზრდამ გადასცა ქაღალდი და უთხრა, რომ ეს პირადად ამხ. მჟავანაძის წერილია; მან წაიკითხა. ეს იყო იმ მოთხოვნების ტექსტი. სასამართლომ ყიფიანი გაასამართლა, როგორც ამ „პეტიციის“ ავტორი, მიუხედავად იმისა, რომ ტექსტის ორიგინალი სასამართლოს არ გააჩნდა. თანაც ყიფიანმა სასამართლოზე განაცხადა, რომ მჟავანაძემ პირადად მიიყვანა სახლში.

დავუბრუნდეთ 9 მარტის საღამოს. დაახლოებით 11 საათზე მომიტინგეებმა გადაწყვიტეს გაეგზავნათ დაბადების დღის მისალოცი დეპეშა მოლოტოვის სახელზე.

10 კაციანი ჯგუფი დაცვამ შენობაში შეუშვა და შემდეგ დააკავა ვინაობის დასადგენად. ეს ამბავი გაიგეს სტალინის ძეგლთან მდგომმა მანიფესტანტებმა და დაიძრნენ დაახლოებით 400 მეტრით დაშორებული კავშირგაბმულობის შენობისაკენ. შემდეგ, ოფიციალური პატაკის მიხედვით, აგრესიულად განწყობილმა ახალგაზრდებმა სცადეს შენობაში შეღწევა, დაჭრეს რამდენიმე ჯარისკაცი. ამის გამო სამხედროებმა გამოიყენეს იარაღი –– გაისროლეს ჰაერში. ხოლო, როცა ბრბო არ დაიშალა და ჯარისკაცების სიცოცხლე საფრთხეში აღმოჩნდა, ისროლეს უკვე ხალხში და გამოიძახეს ჯავშანტექნიკა.

თვითმხილველები ამბობდნენ, რომ ტანკებიდან ისროდნენ მსხვილკალიბრიანი ტყვიამრქვევებით. დაახლოებით 500 კაცმა მოახერხა და ტროლეიბუსებით ჩახერგა რუსთაველიდან ლენინის მოედანზე გასასვლელი, მაგრამ ტანკებმა მალე გახსნეს გზა. ტანკებით პირდაპირ ხალხის მასაში შედიოდნენ. რუსთაველი, ლენინის და კოლმეურნეობის მოედნები გაწმინდეს; ბოლო წინააღმდეგობა უკვე დაახლოებით ღამის 2 საათზე ჩაახშეს სტალინის მონუმენტთან, სადაც 5000 კაცამდე იყო შეკრებილი და ასევე დაიხოცა ხალხი. უშიშროების საიდუმლო ჩანაწერების მიხედვით, აქაც იარაღი გამოიყენეს.

ოფიციალური მონაცემებით კავშირგაბმულობის სახლთან და სტალინის მონუმენტთან დაიღუპა 15, დაიჭრა 54 (აქედან 7 გარდაიცვალა), დააპატიმრეს 200 ადამიანი.

1956 წლის 10 მარტს აკაკი წერეთელმა ჩაწერა თავის დღიურში: „...ქუჩები სავსეა მომტირალი ხალხით, ვინ შვილს დაეძებს, ვინ მამას, ვინ დასა თუ ძმას.“

14.03.1956 „დაიწყეს მიცვალებულების გვამების გაცემა...მანქანაში უნდა იჯდეს 4-5 მეთვალყურე, ჯაშუში და მოკლულის მხოლოდ ახლობლები, დედ-მამა, შვილები, ცოლი ან ქმარი... ამ საშინელი პროცესის გადასახადია 300 მანეთი, რაც ჭირისუფლებმა წინასწარ უნდა შეიტანონ“.




სტატია მომზადებულია პროექტის "საბჭოთა თბილისის" ფარგლებში.

პროექტი ხორციელდება გერმანიის სახალხო უნივერსიტეტთა ასოციაციის საერთაშორისო თანამშრომლობის ინსტიტუტის (dvv international) დაფინანსებით.




[1] ნიკიტა ხრუშჩოვი (1894 – 1971) –– საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი (1953-1964), საბჭოთა კავშირის მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარე (1958-1964).

[2] “პიროვნების კულტისა და მისი შედეგების დაძლევის შესახებ“,გაზეთი „კომუნისტი“ , 1956 წელი, 3 ივლისი, N153.

[3] ვიაჩესლავ მოლოტოვი . ნამდვილი გვარი: სკრიაბინი,(1890-1986) –– საბჭოთა სახელმწიფო მოღვაწე 1930-1941 –– სახალხო კომისრების საბჭოს თავმჯდომარე, 1939-56 –– საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა სახალხო კომისარი/მინისტრი.

[4] კლიმენტ ვოროშილოვი (1881-1969) –– საბჭოთა სამხედრო, პარტიული და სახელმწიფო მოღვაწე, რუსეთში 1918-1920 წწ. სამოქალაქო ომის მონაწილე , საბჭოთა კავშირის მარშალი, საბჭოთა კავშირის თავდაცვის სახალხო კომისარი (1925-1940 წ.წ.), საბჭოთა კავშირის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე (1953-1960 წწ).

[5] სსრკ-ს მინისტრთა საბჭოსთან არსებული უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის ა.სეროვის მოხსენებითი ბარათი სსრკ-ს კომპარტიის ცენტრალურ კომიტეტს თბილისში ანტისაბჭოთა და ნაციონალისტური გამოსვლების შესახებ. დათარიღებულია 1956 წლის 22 მარტით. წერილში ნათქვამია, რომ ხრუშჩოვის და მიქოიანის დახურული მოხსენების შინაარსი საქართველოს კომპარტიის მუშაკებს მოსკოვში საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის მუდმივი წარმომადგენლობის თანამშრომლებმა გადასცეს. www.idfi.ge.

[6] ანასტას მიქოიანი (1895-1978) საბჭოთა სახელმწიფო და პოლიტიკური მოღვაწე, პოლიტბიუროს წევრი, სხვადასხვა დროს ეკავა მაღალი პოსტები საბჭოთა კავშირის მთავრობაში. რეპრესირებულთა რეაბილიტაციის კომისიის თავმჯდომარე.

[7] აკაკი პავლეს ძე წერეთელი –– დაიბადა სოფელ საღვინეში, შორაპანთან ახლოს. მამამისი მსხვილი მემამულე და მეწარმე იყო. გასაბჭოების შემდეგ მისი ოჯახი განაკულაკეს და აიძულეს დაეთმო მიწები, საწარმო და დუქნები. განკულაკების შემდეგ აკ. წერეთელმა თბილისს მიაშურა და საბუღალტრო კურსების დამთავრების შემდეგ უნივერსიტეტში ფილოლოგიის ფაკულტეტზე შევიდა. სწავლის დამთავრების შემდეგ, ე.წ. ნეპის პერიოდში მან გახსნა კერძო გამომცემლობა, რამდენიმე წიგნის მაღაზია; შემდეგ ჩამოაყალიბა ბუკინისტური წიგნის სამმართველო; ხელმძღვანელობდა რესპუბლიკურ „საქწიგნს“ და დიდ დახმარებას უწევდა ბევრ სახელგანთქმულ და ახალბედა მწერალს. 1937-1938 წლების დიდი ტერორის დროს დააპატიმრეს. სასამართლო „ტროიკამ“ (კომაროვის, ივანენკოს, კარპენკოს შემადგენლობით) არალეგალური კრებების გამართვის და ანტისაბჭოთა- კონტრრევოლუციური ლიტერატურის შენახვა–გამოყენებისათვის დახვრეტა მიუსაჯა. მაშინ, როცა უკვე სიკვდილმისჯილთა საკანში გადაიყვანეს, განაჩენი შეცვალეს და მიუსაჯეს 10 წელი „ლაგერი“; ხოლო თბილისსა თუ მის სიახლოვეს ცხოვრება 5 წლით აუკრძალეს. 1957 წელს აკ. წერეთელი გაამართლეს და მუშაობის უფლება მისცეს. გარდაიცვალა 1992 წელს, თბილისში.

[8] ვასილ მჟავანაძე (1902-1988) –– 1953 წლიდან 1972 წლამდე იყო საქართველოს კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტის პირველი მდივანი; კურირებდა სტალინის მუზეუმის დაარსებას ქ. გორში; სხვადასხვა მიზეზებით აფერხებდა როკის გვირაბის მშენებლობას; იყო სოციალისტური შრომის გმირი და ლენინის ორდენის კავალერი; 1972 წელს თანამდებობიდან გაათავისუფლეს სახელმწიფო კორუფციისა და ე.წ. "ცეხავიკებისათვის" ხელის შეწყობის მომიზეზებით; ამავე წლიდან იმყოფებოდა პენსიაზე.

[9] სსრკ-ს მინისტრთა საბჭოსთან არსებული უშიშროების კომიტეტის თავმჯდომარის ა.სეროვის მოხსენებითი ბარათი სსრკ-ს კომპარტიის ცენტრალურ კომიტეტში თბილისში ანტისაბჭოთა და ნაციონალისტური გამოსვლების შესახებ. დათარიღებულია 1956 წლის 22 მარტით. www.idfi.ge.

[10] სკკპ(ბ) -– საბჭოთა კავშირის კომუნისტური პარტია (ბოლშევიკების).

[11] 1956 წლის 9 მარტი საქართველოს საბჭოთა ხელისუფლებამ უქმე დღედ გამოაცხადა.

[12] იქ, სადაც ახლა კავშირგაბმულობის შენობაა, იდგა ბაგრატიონ მუხრან ბატონის სამსართულიანი სახლი, რომელიც აიგო 1877 წელს არქ. ფონ-სკოიანის მიერ შედგენილი პროექტით. ამ სახლში იყო თბილისის შეკრებილობა (სობრანიე). 1921 წლის ზაფხულს მომხდარი ხანძრის შემდეგ ამ შენობიდან მხოლოდ კედლებიღა დარჩა. თბილისის საქალაქო საბჭომ 1928 წელს ეს ადგილი კავშირგაბმულობის დაწესებულების შენობის ასაგებად გამოჰყო. დამწვარი შენობის კედლები დაანგრიეს. მოსკოვში, არქიტექტორ კონსტანტინე სოლომონოვის მიერ შემუშავდა ხუთსართულიანი შენობის პროექტი, რომლის მშენებლობა 1930 წელს დაიწყო და 1934 წელს დამთავრდა. შენობა აგებულია რკინა-ბეტონის კარკასებით, რომელიც შევსებულია აგურით და ტუფით. შენობის გარე გაფორმება არ იყო რუსთაველის პროსპექტის განაშენიანების შესაფერისი. ავტორმა არ გაითვალისწინა მის მიერ დაპროექტებული წმინდა პრაქტიკული შენობის საპასუხისმგებლო მდებარეობა, დაარღვია პროსპექტის წითელი ხაზი და მისი პერსპექტივის თანდათანობითი გახსნის მშვიდი მთლიანობა. იგი წარმოადგენდა კონსტრუქტივისტული არქიტექტურის ტიპურ ნიმუშს და ორი ათეული წლის განმავლობაში ამახინჯებდა მთავარი პროსპექტის ჰარმონიულ ხედს. საქალაქო საბჭომ 1934 წლის 16 ნოემბრის დადგენილებით კავშირგაბმულობას წინადადება მისცა ჩაეტარებინა მისი მშრალი და უშინაარსო ფასადის საფუძვლიანი რეკონსტრუქცია თანამედროვე გემოვნებისა და მოთხოვნილების მიხედვით. ამ საკითხის მოგვარება სხვადასხვა მიზეზების გამო გაჭიანურდა და შენობა მხოლოდ 1954 წლის 5 ნოემბერს დამთავრდა, ხოლო ფასადის მოპირკეთება კი – 1955 წლის 25 აპრილს.


სხვა ბლოგები
არქივების ჩაკეტვით რუსული დეზინფორმაცია ხეირობს
2024-01-12
...
ყარაიაზის მატრიარქი - ფარი-ხანუმ სოფიევა
2017-03-08
ყველას ნახვა