აკაკი ბაქრაძის რომელიღაც სატელევიზიო გამოსვლა რომ ჩავიწერე თითქმის ნახევარი საუკუნის წინ ბაბინებიან მაგნიტოფოზე, ეს ბუნდოვნად მახსოვდა. და ახლა (უფრო ზუსტად, შარშანდელ ზაფხულს), როცა საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის გულისხმიერ თანამშრომელთა დახმარებით ჩემი აუდიოჩანაწერების კოლექციის მოწესრიგებას შევუდექი (დიგიტალიზაციას, დახარისხებას, კომენტირებას და ა. შ.), დიდი იმედი მქონდა, რომ აკაკი ბაქრაძის ხმის ჩანაწერიც გამოჩნდებოდა. (ჩემმა მაგნიტოფონმა – Комета 206-მა – ამ 15-ოდე წლის წინ საბოლოოდ მითხრა უარი მომსახურებაზე, თუმცა მაინც ვინახავ, როგორც რელიკვიას).

და გამოჩნდა კიდეც ამ დღეებში ეს ჩანაწერი!

თემურ ჩხეიძის ტელესპექტაკლის „ჯაყოს ხიზნების“ (1979) გამო ტელევიზიაშივე გამართულ დისკუსიაზე წარმოთქმული სიტყვა ყოფილა ეს. დიდი აღშფოთება გამოიწვია მიხეილ ჯავახიშვილის რომანის მიხედვით დადგმულმა იმ ტელესპექტაკლმა, ის მიიჩნიეს ამორალურ და ანტიეროვნულ ნაწარმოებად და, ვისაც რა ფორმით შეეძლო, გმობდა მას.

ამ აღშფოთების ჩაცხრობა ადვილი არ იყო და ბატონი აკაკის ძალისხმევა რომ არა, ვინ იცის როგორ დამთავრდებოდა ზნეობრიობისა და ეროვნული ღირსების ვაიდამცველთა მიერ სპექტაკლის ავტორისა და საქართველოს ტელევიზიის წინააღმდეგ მიტანილი იერიში. 1937 წლის რეპრესიის მსხვერპლი მიხეილ ჯავახიშვილიც კვლავ დასაცავი შეიქნა რეაბილიტირებიდან 20 წლის შემდეგ!

ასე რომ, ეს დიდი მწერლისა და ორატორის მეტად მნიშვნელოვანი გამოსვლა გახლავთ და ადვილი წარმოსადგენია იმისი სიხარული, ვინც თავის კოლექციაში სწორედ ამ გამოსვლის მივიწყებულ ჩანაწერს აღმოაჩენს იმ ამბებიდან რამდენიმე ათეული წლის შემდეგ.

ოღონდ ჯერ თურმე სად ხარ!

ჩანაწერს დასაწყისი აკლია (ალბათ იმდენი, რამდენი დროც მაგნიტოფონის ჩართვას დასჭირდებოდა). ამიტომ საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიიდან შენ დავბრუნდი თუ არა, აკაკი ბაქრაძის რვატომეულის მე-8 ტომი გადავშალე, რათა ეს ტექსტი მენახა (ამ ტომშია სიტყვები და გამოსვლები), მაგრამ ვერ მივაგენი.

ლაშა ბაქრაძეს, მწერლის ვაჟსა და ტომის რედაქტორს, მივწერე ამის თაობაზე და მისგან ასეთი პასუხი მივიღე:

„გადაცემის ჩანაწერი აღარ არსებობს, როგორც მითხრეს, და სხვა წერილობითი ჩანაწერიც არ არსებობს, სამწუხაროდ“.

აი ასეთი უნიკალური ჩანაწერის მფლობელი აღმოვჩნდი უცბად, რომელსაც საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის თანამშრომელთა მიერ გაციფრიანებულსა და გაშიფრულს გთავაზობთ ახლა მათსავე ვებგვერდზე.

როსტომ ჩხეიძე

დიდი მღელვარება მოჰყვებოდა თემურ ჩხეიძის მიერ დადგმულ ტელესპექტაკლს „ჯაყოს ხიზნები“. გადმოცემით რაც ვიცოდით, მიხეილ ჯავახიშვილს რომ დაატყდებოდა თავს აღშფოთება ამ რომანის გამოქვეყნების გამო 30-იან წლებში, ახლა ჩვენ თვალწინაც უნდა განმეორებულიყო 70-იანი წლების მიწურულს.

აკაკი ბაქრაძე მოახერხებდა გარკვეულ კალაპოტში მოექცია ტელესპექტაკლის მოწინააღმდეგეთა რისხვა და გაძღოლოდა ტელედისკუსიას, მომხრეთაც რომ დაუთმობდა სიტყვას და მოპირისპირეთაც, თავის მხრივ კი ჩვეული ორატორული ოსტატობით, ლიტერატურისა და თეატრალური ხელოვნების ღრმა ცოდნით, გაბედულებით შეაჯამებდა დისკუსიას და გაათვალსაჩინოებდა, რომ ტელესპექტაკლის მოწინააღმდეგენი არსებითად ჯაყოობას იცავდნენ. ანდა არ სურდათ მზერა გაესწორებინათ თეიმურაზ ხევისთავის არანაკლები დანაშაულისათვის (მისი უმოქმედობისა და ცარიელი ლაპარაკის გამო), ვიდრე ჯაყოს ჩაედინა ძალმომრეობით.

ეროტიკული სცენების ღრმა ალეგორიულ შინაარსსაც თვალნათლივს გახდიდა და მის აუცილებლობასაც.

ეს მოსაზრებანი პირწმინდად ლიტერატურული თვალსაზრისით გამოთქმული აქვს სტატიაში „ტრაგიკული ანუ მოუხმარებელი თავისუფლება“, მაგრამ ის შემაჯამებელი სიტყვა კიდევ სხვაგვარადაც დამუხტულიყო და ხელშესახებად აირეკლავდა იმ დაუნდობელი ქარბორიის წინააღმდეგ შემართებას საკმაოდ უთანასწორო პირობებში, უმძიმეს 70-იან წლებში – რევოლუციასა და მის შექმნილ ჯაყოობას რომ არ დაგაგმობინებდნენ, ამიტომაც ისე უნდა გამოგეთქვა შენი უარყოფითი დამოკიდებულება ამ მოვლენისა და მისი შედეგების მიმართ, შარი ვერ მოედოთ და ვერც ამოეჭრათ.

იმ გადაცემას ჰქონდა განსაკუთრებული, ის კი არა, სულაც ისტორიული მნიშვნელობა და რაოდენ დასანანია, რომ ფირი აღარ არსებობს.

და რაოდენ სასიხარულოა, რომ ლევან ბრეგაძეს აღმოაჩნდა აკაკი ბაქრაძის შემაჯამებელი სიტყვის ჩანაწერი მაგნიტოფირზე და კიდეც შემოიტანდა ლიტერატურულ-თეატრალურ და საზოგადოებრივ მიმოქცევაში როგორც ლიტერატურულ და პოლიტიკური დოკუმენტს, ამიერიდან თავის კუთვნილ ადგილს რომ დაიკავებს ეს უდავო აღმოჩენა აკაკი ბაქრაძის თხზულებათა სრულ კრებულშიც და სხვადასხვა გამოცემებშიც – შესაფერისი კომენტარ-ექსკურსებით.

დროდადრო კი მოვისმენთ ხოლმე გამომაფხიზლებლად, ზარის თავისებურ ჩამორეკვად, რაკიღა ჯაყო და ჯაყოობა დროებითი მოვლენა მართლაც არ არის და ყოველთვისაც შეიძლება იჩინოს თავი ჩვენი უნიათობით, წაყრუებითა თუ გადამეტებული მიამიტობით.

მაინცდამაინც განებივრებულნი არა ვართ სენსაციებით, მაგრამ ხომ ყოველთვის მოსალოდნელია მათი გამოჩენა, რასაც ეს მნიშვნელოვანი მონაპოვარიც ადასტურებს.

ამირან გომართელი

გადარჩენა

აკაკი ბაქრაძე „მწერლობის მოთვინიერების“ შემდეგ აპირებდა დაეწერა წიგნი „გადარჩენა“. სათაურიც მეტყველებს, თუ რის შესახებ იქნებოდა ეს წიგნი. მიუხედავად უმძიმესი ბოლშევიკური წნეხისა, რაც მწერლობის (ზოგადად ხელოვნების) „მოთვინიერებაში“ გამოიხატებოდა, ქართული მწერლობა მაინც გადარჩა. რაოდენ საოცარიც არ უნდა იყოს, სწორედ უსასტიკესი რეპრესიების ჟამს, საბჭოთა დიქტატურის პერიოდში შეიქმნა ყველაზე ანტისაბჭოთა თხზულებები – „ჯაყოს ხიზნები“, „დიონისოს ღიმილი“, „სანავარდო“, „მთვარის მოტაცება“... არაერთი პოეტური შედევრია გაჟღენთილი ნაციონალური სულისკვეთებითა და რეჟიმის მიუღებლობით. ანტისაბჭოთა სულისკვეთებითაა გამსჭვალული არაერთი ქმნილება XX საუკუნის 60-70-იანი წლების პოეტთა, პროზაიკოსთა, კრიტიკოსთა თაობისა.

რით შეიძლება აიხსნას ყოველივე ეს, თუ არა ჩვენი ერის უკეთეს შვილთა გაუტეხელი სულით. ჩვენ სულიერ სფეროში დავადასტურეთ ჭეშმარიტება ყოვლად მატერიალური კანონისა: ქმედება იწვევს უკუქმედებას. სხვაგვარადაც ვიტყვი, რაც მეტია ზეწოლა სითხეში მყოფ სხეულზე, მით მეტია ამომგდები (ანუ წინააღმდეგობის) ძალა.

70-იანი წლების ბოლოს თემურ ჩხეიძემ სატელევიზიო სპექტაკლი დადგა – „ჯაყოს ხიზნები“. სპექტაკლი კი დაიდგა და გადაიღეს, მაგრამ მისი ეკრანზე გაშვება ტელევიზიის იმჟამინდელ ხელისუფლებას მაინც აფიქრებდა. „ჯაყოს ხიზნები“ ხომ ყოველთვის ყელში ჰქონდა გაჩხერილი საბჭოთა იდეოლოგიას, რადგან რომანი მძაფრი ეროვნული ტკივილით იყო გამსჭვალული – ტყუილად ხომ არ ამბობდა მიხეილ ჯავახიშვილი: „ჯაყოს“ 1924 წ. სექტემბერ-ოქტომბერში ვწერდი (აგვისტოს აჯანყების შემდეგ – ა. გ.) და ვგრძნობდი, რომ ჩემს გულს ცეცხლი ედებოდა, ხოლო სული იმ დროს სისხლში მქონდა ამოვლებული. „ჯაყო“ გმინვაა ჩემი სულის“.

სპექტაკლის სავარაუდო მოწინააღმდეგეთა გასანეიტრალებლად ტელევიზიის ხელმძღვანელობამ ასეთი გადაწყვეტილება მიიღო – გაემართა დისპუტი და თავადვე გამხდარიყო ინსპირატორი სპექტაკლის მოწინააღმდეგეთა მოსაზრებების გასაჯაროებისა. აკაკი ბაქრაძეც სწორედ ამ მიზნით მიიწვიეს დისკუსიის მონაწილედ. იცოდნენ, მისეულ ლოგიკას და აზროვნებას იოლად ვერავინ დაუპირისპირდებოდა, ის უეჭველად შეძლებდა ყოფილიყო მაშველი რგოლი სპექტაკლის გადარჩენის საქმეში. ასეც მოხდა.

ახლა ძირითადი სათქმელიდან ცოტათი გადავუხვევ და ვიტყვი. მე აკაკი ბაქრაძისგან „ჯაყოს ხიზნების“ სხვა, უფრო მძაფრი და ეროვნული სატკივრით გამსჭვალული ლექციაც მომისმენია. დავწერე კიდეც ამის თაობაზე ახლახან, ჟურნალ „ცისკარი 1852“-ის მეექვსე ნომერში – „პროტოტიპები და პროტაგონისტები“, რომელიც „მიწის ყივილს“ და „ჯაყოს ხიზნებს“ შეეხება.

აკაკი ბაქრაძის სატელევიზიო გამოსვლაში მკაფიოდ გამოსჭვივის მიზანი – დაიცვას და გადაარჩინოს სპექტაკლი, ამიტომ არ აკონკრეტებს იმ ბოროტი ძალის სახელს, რომელიც „ჯაყოობად“ და „ჯაყოიზმად“ მოიხსენია. ლექციაზე კი, მახსოვს, გარკვევით თქვა, ეს ბოროტი, მოძალადე მოვლენა ბოლშევიზმიაო. სატელევიზიო გამოსვლაში ზოგადად აღნიშნა, ყველაფერი ამ სპექტაკლში და მათ შორის ეროტიკული სცენაც აზრობრივი შინაარსის გამოხატვას ემსახურება – ჯაყოობა ბოროტება და ძალადობაა და მას აქტიურად უნდა დავუპირისპირდეთ, თეიმურაზის პასიურობა, პირიქით, აძლიერებს ჯაყოობას და მის მოკავშირედ აქცევს. აბა, ვინ იტყოდა, ბოროტებას არ უნდა დავუპირისპირდეთო. ამას მამალი ბოლშევიკი კრიტიკოსებიც კი, რომლებიც იმ ხანად ჯერ კიდევ მრავლად იყვნენ შემორჩენილნი, ვერ გაბედავდნენ.

მართალია, დისკუსიის მთლიანი ჩანაწერი არ შემოგვრჩა, მაგრამ სასიხარულოა, რომ აკაკი ბაქრაძის გამოსვლა გადარჩა და მისი მოსმენისა და წაკითხვის საშუალება გვაქვს. ამას ლევან ბრეგაძეს უნდა ვუმადლოდეთ. აკაკი ბაქრაძის სიტყვა ჩვენს უახლეს ისტორიასაც აცოცხლებს, იმ ვითარებას ააშკარავებს, თუ რაოდენი ძალისხმევა იყო საჭირო, ჭეშმარიტი ხელოვნების გადასარჩენად.

ლევან ბრეგაძეს პრიმიტიულ საბჭოთა მაგნიტოფონზე ჩაუწერია აკაკი ბაქრაძის გამოსვლა. ალბათ, იფიქრა, მერე გულდაგულ კიდევ მოვუსმენო. არა მგონია, ეფიქრა, ჩვენი ტელევიზია ვერ შემოინახავსო და როცა ტელევიზიამ მართლაც ვერ შემოინახა, განგებასაც უნდა ვუთხრათ მადლობა ქართულ მწერლობაზე რუდუნებით მზრუნველი კაცის, გამორჩეული კრიტიკოსისა და ლიტერატურათმცოდნის, ლევან ბრეგაძის იმწამიერი გადაწყვეტილებისთვის, როცა მან აკაკი ბაქრაძის ტელეგამოსვლის ჩაწერა გადაწყვიტა.

ჭაბუა ამირეჯიბს აქვს ნათქვამი: „განგება ყოველთვის გადაარჩენს კვეთსა და მაწვნისდედას“.

აკაკი ბაქრაძის სიტყვა, წარმოთქმული თემურ ჩხეიძის სპექტაკლის

„ჯაყოს ხიზნების“ სატელევიზიო განხილვისას (1979 წ.)

...სინამდვილესთან და აწმყოსთან. მაშასადამე, დამოკიდებულება მწერლისა პერსონაჟის [თეიმურაზ ხევისთავის] მიმართ უკიდურესად უარყოფითია და ამ მწერლის პათოსი მდგომარეობს იმაში, რომ მაქსიმალურად დაამციროს ეს კაცი, მისი დაცემის მაქსიმუმი გვაჩვენოს, რომ ამან ჩვენ მკითხველი საზოგადოება აღგვაშფოთოს... და რა მოყვება შედეგად აი ამგვარ უქნარა ადამიანების, ვთქვათ, ცარიელ ფრაზეოლოგიასა და ცარიელ ლაპარაკს?! მოყვება ის, რომ ბნელი ძალა დაეუფლება საზოგადოებრივ ცხოვრებას, აი, ისეთი ბნელი ძალა, როგორადაც წარმოდგენილია ჯაყო ჯივაშვილის სახით.

რევოლუცია ძალებს ათავისუფლებსა და რევოლუციას მოაქვს, რა თქმა უნდა, განახლება, მაგრამ რევოლუციას აქვს თავისი გარკვეული უარყოფითი მხარეც, როდესაც ის მარტო დადებით ძალებს არ ათავისუფლებს, ის ზოგჯერ უარყოფით ძალასაც ათავისუფლებს და თუ იმ უარყოფით ძალას ის დადებითი ძალა წინ არ აღუდგა, მაშინ შესაძლებელია მოხდეს ისე, რომ ის, რაც პროგრესის სახელით მოხდა, ხელში ჩაიგდოს ბნელმა ძალამ. აი, ამგვარი რაღაც პროცესი მოხდა, როდესაც ჯაყო ჯივაშვილმა დროებით ხელში ჩაიგდო კონკრეტულად, ვთქვათ, ერთი რომელიმე სოფელი - ნაშინდარი, მაგრამ რა თქმა უნდა, მიხეილ ჯავახიშვილისათვის ნაშინდარი არ არის ერთი კონკრეტული სოფელი, ნაშინდარი არის გარკვეული საზოგადოება, სადაც არ არის გამოჩენილი ის მაქსიმალური სიმტკიცე, რაც აუცილებელია იმისათვის, რომ ბნელი ძალა ვერ დაეუფლოს ადამიანთა ცხოვრებასა და ბნელმა ძალამ ვერ წარმართოს ადამიანთა ცხოვრება. თქვენ კარგად გახსოვთ ფრაზა, როდესაც ჯაყო ჯივაშვილი ყვირის, რომ მე ყველაფერი ეს რევოლუციამ მომცაო. თქვენ ხედავთ, ბნელი ძალა როგორ ეტმასნება პროგრესს, როგორ ეტმასნება რევოლუციას, როგორ უნდა, მან წილი დაიდოს იმაში, რაც მას არ ეკუთვნის და სხვისი მიითვისოს. აი ამიტომ აუცილებელია, რომ მხილებული იქნას ყველა გამოვლენა ყოველგვარი ჯაყოობის, თუ შეიძლება ასე ითქვას, ჯაყოიზმის. იმიტომ, რომ ჯაყოიზმი არ არი მარტო დროებითი მოვლენა და დაკავშირებული მხოლოდ გარკვეულ სოციალურ პირობებთან, ჯაყოიზმი ყველა, ყველა კონკრეტულ სიტუაციაში ვლინდება, როგორც კი მოდუნდება ადამიანთა ფხიზელი თვალი, როგორც კი მოდუნდება კეთილის ფხიზელი თვალი.

აქ ითქვა უკვე და მე გავიმეორებ ამას, რომ ჯაყო მაშინაც იყო - 20-იან წლებში, 30-იან წლებში, დღესაც არის, მომავალშიაც იქნება და ყოველთვის იქნება ეს ძალიან საშიში, ძალიან დიდად მოსარიდებელი ძალა, თუ, რა თქმა უნდა, მის მიმართ პრინციპული დამოკიდებულება არ გამოიჩინა საზოგადოებამ და ისეთივე სიმტკიცე არ გამოიჩინა, როგორსაც ჯაყოები... და ჯაყოები იჩენენ იმ შემთხვევაში, როდესაც მათ საკუთარის დასაკუთრება სურთ. თქვენ იმასაც ხედავთ ეკრანზეც და წიგნშიც, როგორ მოიკატუნა მან თავი, როგორ მოისაწყლა მაშინ, როდესაც მტკიცე ძალას წააწყდა, როგორ შეეცადა, რომ აი, იმ ძალას ის მიტმასნებოდა და შეეცოდებინა თავი, მაგრამ საკმარისია, რომ ხელში ძალაუფლება ჩაიგდოს, რომ ყოველგვარი კეთილშობილება ავიწყდება და ყველაფერის ხელში ჩაგდება და შეჭმა უნდა, ამიტომაც ძალიან დიდი და საძაგელი მოვლენა არის ჯაყოობა და რაკი საძაგელი მოვლენაა და ყველა კონკრეტულ სიტუაციაში შეიძლება მან იჩინოს თავი...აი, ამ სახეში ჩადებული აზრობრივი შინაარსი უაღრესად აქტუალური გახლავთ, უაღრესად საჭირო და უაღრესად საყურადღებო დღევანდელი მაყურებლისათვისა და ჩვენ სწორედ, აი, ამას უნდა გავუსვათ ხაზი.

როდესაც ამ ფილმს ვიხილავთ ჩვენ, აი, ეს ორი მხარეა ის ძირითადი ნაწილი ფილმისა, რასაც არსებითი ყურადღება უნდა მიექცეს, ისე, როგორც როცა ამ რომანს ვკითხულობთ.

კიდევ ერთ გარემოებას მინდა მე ხაზი გავუსვა, რომელიც, სამწუხაროდ, ფილმში არ არის ხაზგასმული, მაგრამ რომანის ავტორს ძალიან სერიოზულად აქვს ამისთვის ხაზი გასმული. ეს გახლავთ ის ამბავი, რომ მარგოსა და თეიმურაზ ხევისთავის კავშირისაგან ბავშვი არ დაიბადა. ე. ი. ადამიანთა იმ კავშირისაგან, რომელსაც ნებისყოფა და ძალა არა აქვს, მომავალი არ იბადება. მაგრამ იმ კავშირისაგან, რომელსაც ძალა და ნებისყოფა აქვს, იბადება მომავალი - ჯაყო ჯივაშვილისა და მარგო ყაფლანიშვილის ურთიერთკავშირის შედეგად დაიბადა ბავშვი, მაგრამ საქმე ის არის, რომ დაიბადა ბოროტება და სწორედ, კეთილშობილების ძალა ის არის, რომ აი, ეს ბოროტება არ უნდა დაუშვა და არ უნდა დაბადო. აი, ეს უნდა ვუთხრათ ჩვენ ჩვენს მაყურებელს, ჩვენ მკითხველ საზოგადოებას, ჩვენს ბავშვებს, რომ მიხეილ ჯავახიშვილი სვამს საკითხს იმის შესახებ, რომ კეთილი ძალა ყოველთვის უნდა იყოს აქტიური, ყოველგვარი პასიური სიკეთე ბოროტების ხელისშეწყობაა. ამიტომაა თეიმურაზ ხევისთავი ჯაყოს მტერი კი არა, ჯაყოს მოკავშირე, ამიტომ სძულს თეიმურაზ ხევისთავი მარგოს. იმიტომ, რომ მარგო ის ძალაა, ის მხატვრული სახეა, რომელსაც უნდა გაფრთხილებოდა თეიმურაზ ხევისთავი. მარგო სრულიად არ არის კონკრეტული მხატვრული პერსონაჟი და პიროვნება, და როდესაც ჩვენ, ვთქვათ, ვაიგივებთ მას ქართველი ქალის სახესთან, მე მგონი, სერიოზული შეცდომა მოგვდის, იმიტო, რო მარგო სახე-იდეა გახლავთა და არა, ვთქვათ, ყოფითი რომანის პერსონაჟი, სადაც იხატება ამა თუ იმ ზუსტი... სახე, ამა თუ იმ საზოგადოების წარმომადგენელის ამა თუ იმ ერის წარმომადგენელისა და ასე შემდეგ. ის სახე იდეაა, მას სჭირდება ის, როგორც იდეა, ავტორსაცა, და რა თქმა უნდა, ბუნებრივია, ფილმის რეჟისორსაც. სახე იდეა რისი?! იმისა, რომ არსებობს რაღაც გარკვეული მოვლენა, თუ გნებავთ დავარქვათ ამას ჩვენ საზოგადოებრივი ცხოვრება. დავარქვათ, თუ გინდა, სიცოცხლის საფუძველი, იმიტო, რო მარგო ქალია, მაშასადამე, სიცოცხლის საფუძველია, საწყისია სიცოცხლისა და იმ საწყისს თუ არ მოუარე, თუ არ უპატრონე, თუ ყურადღება არ მიაქციე, მაშინ იგი გადაიქცევა უხეში ძალის მონად და ეს უხეში ძალა წარმოშობს უხეშ ძალას, რომელიც ყველაფერს დაეუფლება და ყველაფერს არარად აქცევს. აი, ამაში არის საქმე და ჩვენ ამას უნდა გავუსვათ ხაზი, კიდევ ვიმეორებ, და როდესაც ამგვარად იდგება საკითხი, როდესაც ჩვენ ვხედავთ, რა მდგომარეობამდე შეიძლება მიიყვანოს ადამიანი უხეში ძალის ბატონობამ, მაშინ აუცილებელია ნაჩვენები იქნას მისი მაქსიმალური დამცირება.

მაქსიმალური დამცირება გამოიხატება სწორედ იმ ეროტიულ სცენებში, რომელსაც ჩვენ ვუყურებთ. კვლავ ვიმეორებ, ეს არის სატირული ნაწარმოები. ყველა დროის სატირაში, ყველა ეპოქის სატირაში, ყველა ხალხის სატირაში ყოველგვარი ეროტიული სცენა გამოყენებულია როგორც ძალადობის მახინჯი ფორმის გამოვლენა. აი, აქაც სწორედ აი ეს ძალადობის მახინჯი ფორმაა ამითი გამოვლენილი და როდესაც, ვთქვათ, იმას ჩვენ შევამსუბუქებთ, როდესაც ჩვენ მას შევეცდებით ნიღაბი ავაფაროთ, ანდა სხვადასხვა მხატვრული საშუალებებით ვაჩვენოთ, ჩვენ ვერ მივიღებთ იმ ემოციურ დატვირთვასა და იმ ემოციურ აღგზნებას, რომელიც აუცილებელია და სწორედ ამ ფილმში, მე წეღან რო მოგახსენეთ, რომ გამარჯვებულია ავტორი-მეთქი, იმიტო მოგახსენეთ, რო აი, ის აღშფოთება, რომელსაც ორივე მხარე გამოხატავს ამ შემთხვევაში - ისიც, ვინც ამ ეროტიულ სცენას უარყოფითად ეკიდება და ისიც, ვინც დადებითად, სწორედ, არის ის აზრობრივი შინაარსი, ის ემოციური განწყობა, რომელიც უსათუოდ უნდა დაიბადოს მხატვრული ნაწარმოების კითხვის დროს. თქვენ კარგად მოგეხსნებათ, რომ მხატვრულ ნაწარმოებს შეუძლია მხოლოდ და მხოლოდ ჩვენი ემოციური წარმართვა რაღაცის სასარგებლოდ ან რაღაცის საწინააღმდეგოდ. არცერთი აქ მყოფთაგანი არ არის კმაყოფილი აი ამ ეროტიული სცენით და ყველა მათგანში იწვევს, ერთში - გულისტკივილს, მეორეში - აღშფოთებას. და ეს არის ამოცანა სწორედ. ვთქვათ, გულისტკივილს იწვევს იმათში, ვინც ცდილობს, მარგოს მძიმე მდგომარეობა გაამართლოს, აღშფოთებას იწვევს იმათში, ვინც ცდილობს, მარგოსაგან მეტი აქტიურობა მოითხოვოს. და ეს, ამ შემთხვევაში, დამოკიდებულების თვალსაზრისით, ერთიც სწორად მიმაჩნია და მეორეც. მხოლოდ, როგორც ჩანს, ჩვენ ზუსტად ვერ გამოვთქვამთ ჩვენს დამოკიდებულებასა და აი, ამგვარი შეჯახების დროს აქცენტები გადაგვაქვს სხვა მიმართულებითა და არა იმ აზრობრივ შინაარსში, რომელიც ნაწარმოებში დევს.

აქ კარგად ითქვა და მე ვიზიარებ ამასა და უნდა მოგახსენოთ ისიც, რომ, რატომ მიაჩნია მიხეილ ჯავახიშვილს ძალადობის გაბატონება ყველაზე საშინელ მოვლენათა და რატომ არის ის ამისი წინააღმდეგი. იმიტომ, რომ ძალადობა არის საშინელება არა მხოლოდ იმით, რომ კონკრეტულ სიტუაციაში გამოვლინდება ბოროტი, არამედ ძალადობა ცუდია იმის გამო, რომ ზოგჯერ ადამიანი ამ ძალადობას ეჩვევა და ვერც კი გრძნობს, რომ მასზე ძალა იხმარეს. ვერც კი გრძნობს, რომ ის დამცირებული და დამონებულია, ისე შეეჩვია ძალდატანებას, რომ მისი მოკავშირე გახდა და მან ყველაზე მთავარი თვისება ადამიანისა - იყოს თავისუფალი, იყოს, ვთქვათ, თავისი ნებისყოფის ბატონ-პატრონი, თვითონ გამოავლინოს თავისი დამოკიდებულება სინამდვილისა და მოვლენის მიმართ, ამის უნარი მას უკვე აღარა აქვს. და, აი, ეს პროცესი, სწორედ, მარგოსთან... სახეში გახლავთ გამოვლენილი და მარგოს მიმართ როგორც ჯაყოს, ისე თეიმურაზ ხევისთავის დამოკიდებულებაში და ის სამი ეტაპი, რომელიც აქ ახსენეს, მე მგონია, ზუსტია.

თქვენ, ყველა კითხულობთ გაზეთებს, ყველა შესანიშნავად ხართ გარკვეული იმ საკითხებში, რომელიც ჩვენს წინაშეა დასმული და უპირველესი ამოცანა, რომელიც დღეს ჩვენს წინაშე არის დასმული, სწორედ, გახლავთ აქტიური ბრძოლა კეთილისათვის. თუ ჩვენ ამ კეთილისათვის პასიურად ვიბრძოლებთ, ჩავვარდებით მარგოსა და თეიმურაზ ხევისთავის მდგომარეობაში და ჯაყოები გაბატონდებიან. თუ ჩვენ აქტიურად ვიბრძოლებთ, არც თეიმურაზ ხევისთავის მდგომარეობაში ჩავვარდებით, არც მარგოს მდგომარეობაში ჩავვარდებით და ვერავითარი ჯაყოები ვერავითარ ბატონობას ვერ მოახერხებენ. აი, ეს არის მთელი პათოსი ამ ნაწარმოებისა და ამდენად არის ის აქტუალური, ამიტომაც უნდა ვასწავლოთ იგი სკოლაშიც, ფილმადაც უნდა ვაჩვენოთ, საზოგადოებასაც უნდა ველაპარაკოთ, პრესაშიაც უნდა ვილაპარაკოთ ამის შესახებ და ამგვარი განხილვებიც უნდა მოვაწყოთ, მაგრამ აი, ამგვარ განხილვებს, ჩემი აზრით, მაშინ ექნება მხოლოდ მნიშვნელობა და აზრი, როდესაც ჯერ ამოვიცნობთ მთელ იმ იდეურ არსენალს, რომელიც მხატვრულ ნაწარმოებშია ჩადებული, და შემდეგ შევეცდებით, ვთქვათ, ავხსნათ, რატომ და რისთვის არის ესა თუ ის მხატვრული საშუალება გამოყენებული.

ამიტომ, მე მიმაჩნია, რომ ძალიან სასარგებლო იყო ეს განხილვა, მიუხედავად იმ სიცხარისა, რომელიც ჩვენ აქ გამოვიჩინეთ და იმ ჩვენი ქართული ჩვეულებისა, რომელსაც ერთმანეთს ლაპარაკს არ ვაცლით და არცერთი აზრის მოსმენა ბოლომდე არ გვინდა, როცა წინასწარ ვიცით, ვინ რას იტყვის. მე მგონია, ჩვენ უნდა ვისწავლოთ ერთმანეთის აზრის მოსმენა, რარიგ ცუდი მოსასმენი არ უნდა იყოს ეს აზრი, მაგრამ დასკვნა კი ყოველთვის განსჯის შედეგად უნდა გამოვიტანოთა და ნუ გავაკეთებთ ისე, რომ თითქოს ჩვენ, ვთქვათ, ერთი მხარე უფრო მტკიცედ ვიცავთ ჩვენს ეროვნულ ღირსებას, ვიდრე მეორე მხარე.

აი, ის, რაც მე მინდოდა დღეს მეთქვა ჩვენი აქ დამსწრე საზოგადოებისთვის, ისე მკითხველებისა და მაყურებლებისათვის ამ ფილმთან და ამ რომანთან დაკავშირებითა და დიდად მოხარული ვიქნები, თუ ტელევიზია მოახერხებს ამ ჩვენი გრძელი, ოთხსაათიანი საუბრის ერთ საათში ჩატევასა და საზოგადოებისთვის ჩვენებას, რადგან ოთხსაათიან გადაცემას ჩვენ არავინ დაგვითმობს.