ესე ეძღვნება საბჭოთა კავშირის პერიოდში

რეპრესირებული ადამიანების ხსოვნას.

როცა დიდი სასკოლო არდადეგები ახლოვდებოდა ერთი სურვილით ვივსებოდი, მინდოდა რაც შეიძლება მალე, ზაფხულის; ამ ჩემი თავგადასავლებისთვის ისედაც ხანმოკლე ფერადი დღეებიის არც ერთი ეპიზოდი არ დამეკრაგა ქალაქში და მის სულისხუთვას გურიაში გავქცეოდი. ახლა რაც უფრო მეტად ვუფიქრდები, მით მეტად ვრწმუნდები, რომ ადგილი საითაც გული ასე მიმიწევდა არ იყო უბრალოდ სახლი, კოხტად გაკრეჭილი მოლი და მისი სიმწვანის ასწლოვანი მცველი, -ეზოს განაპირას მდგომი ვეებერთელა ცაცხვის ხე. ის არც მხოლოდ მსხალზე ველურად გასული კაჭიჭის მწიფე მტევნები და მსხმოიარე კივის გემრიელი ნაყოფი იყო. ჩვენი გურული ოდა-კარის მაგნიტიზმი ყველა ამ ფერად შეგრძნებებს იტევდა და ასხივებდა კიდეც ერთდროულად. თანაც, იქ და იმ დროში ჩვენთვის არავითარი სხვა საზრუნავი არ არსებობდა ბედნიერი წუთებით ტკბობის ვალდებულების გარდა. დიდი ბებიის სამყოფელი, უბრალოდ მხიარული არდადეგების სამასპინძლო სახლი კი არა, ნორჩი სულების დიდი სააღმზრდელო სავანეც გახლდათ. ორსართულიანი ღია-თიხისფერი კრამიტით დახურულ საზაფხულო რეზიდენციის მეორე სართულს ვაზის მწვანე ფოთლებში შებუდრული დიდი აივანი ამკობდა. ამ აივანს ერთი დიდი პრაქტიკული უპირატესობაც ქონდა - გარეთ რაც არ უნდა მწველი მზე ყოფილიყო, ზღვიდან მონაბერი საამური ნიავი, დღისითაც გრილად გამოძინების საშუალებას იძლეოდა.

ყოველ საღამოს მე და ჩემს უმცროს ძმას ამ აივანზე დიდი ბებიის მონათხრობი ათას-ერთი ზღაპრის ღამეებივით გრძელი და შთამბეჭდავი ისტორიების მოსმენა გველოდა. არაბული ღამეების გურული ალტერნატივა ხან სენტიმენტალური, ხანაც ოპტიმისტური ტონებით უხვად იყო გაჯერებული. ამ ისტორიებს არც დამაჯერებლობა აკლდათ და არც მგრძნობიარობის ფერ-უმარილი, რადგან ბებია ყველა სხვა სიკეთესთან ერთად ემოციური გულწრფელობით გამორჩეული რიტორი გახლდათ. მოწეული ღამის სიმყუდროვეში იჯდა ბებია მის საყვარელ სარწეველა სკამში და თხელ პლედში გახვეული, ამბიდან - ამბამდე, დროდადრო, ჭრიჭინების ხმაურს მიაყურადებდა ხოლმე, - აქაოდა ხომ ისევ ასრულებენ შემოქმედისგან დადგენილ წესსო.

სწორედ ბებია იყო იმ ამბების მთავარი მთხრობელი და მისი მონაწილეც, ჩვენ კი მისი - ამ ერთი მსახიობის თეატრის უერთგულესი მაყურებლები და მსმენელები. ბებია ელისაბედს, რომელსაც ჩვენ მხოლოდ „ელოთი“ მოვიხსენიებდით, უყვარდა ძველი ამბების თხრობა. მასში ჩვენთვის აუცილებელ შეგონებებს უხვად აბნევდა და ამით ბებიის საპატიო მოვალეობასაც ღირსეულად ასრულებდა. გარდა მაგისა, მისი შემეცნებითი ისტორიები მრავლისმხილველი საწუთროს სიმუხთლეებზედაც გვაპარებდა ცნობებს.

იმედისა და სასოწარკვეთის, ერთგულებისა და ღალატის, ძმობისა და მტრობის ამ ერთობ ადამიანურ კვინტესენციებს, ბებია მისი ცხოვრებისეული გამოცდილებიდან გამომდინარე გადმოსცემდა. ამათგან რამდენიმე საღამო გამორჩეულად დამამახსოვრდა, რადგან უშუალოდ ოჯახის; მშობლებისა და მისი ორი დის საკმაოდ დრამატულად განვლილ წლებს შეეხებოდა. პირველად სწორედ მაშინ, ცხრა წლის ასაკში მყოფმა გავიგე ისეთი სიტყვები, რომლისთვისაც მანამდე არც სკოლაში და არც ქალაქელ თანატოლებთან საუბრისას მომეკრა ყური.

ბურჟუა-კომუნისტები-რეპრესია-კულაკი...

ბურჟუა -კომუნისტები-რეპრესია-კულაკი-გადასახლება....

ჩემთვის ჯერ კიდევ გაუგებარი სიტყვები, იძულებულს მხდიდნენ ასოციაცების აღსაძვრელად წარმოსახვა ჩამერთო, რადგან ბებიას დიდი დამაჯერებლობით ვუქნევდი თავს, ალბათ ისიც ფიქრობდა - რახან ფაბულა მისთვის ნათელი და გასაგებია, ეს ტერმინებიც მეტად აღარ საჭიროებენ განმარტებასო. მთლად ასე მარტივადაც არ იყო საქმე. ჩემი უცნაური ფანტაზიის გამო, „ბურჟუა“ რატომღაც XVI საუკუნის პარიკიანი ჰერცოგის ჰაბიტუსს დავუკავშირე. შესაძლოა პორტრეტი მქონდა მანამდე სადღაც ნანახი. შესაძლოა ამ პორტრეტზე რუსო ან მოცარტიც ყოფილიყვნენ გამოსახული. და მეც დავასკვენი, რომ ასეთ ნატურებს ზუსტად შეესაბამებოდა ბურჟუას ეპითეტი. მეორე შიფრს და ფანტაზიის კიდევ ერთ გამოწვევას - „კომუნისტებს“, ცბიერი ადამიანების ჯგუფი დავარქვი. „რეპრესია“ კი წარმოვიდგინე პროცესად, როდესაც ადამიანს სპეციალური საწარმოო დანადგარი, ორივე მხრიდან ისე ძლიერად უჭერს რკინის მარყუჟებს, რომ მას არც განძრევის შესაძლებლობას აძლევს და არც მისგან გათავისუფლების იოტისოდენა იმედს. შემდეგ, რეალურად “კულაკიც“ დაახლოებით ისეთი ვინმე აღმოჩნდა, რასაც ამ სიტყვის ასოციაცია მეუბნებოდა. კულაკს; ძველ და დაკემსილ ტანსაცმელში გამოწყობილ ისეთ სევდიან კაცად აღვიქვამდი, როგორადაც ჩვენი თხრობის უმთავრესი პერსონაჟი - ბებია ელისაბედის მამა - გადასახლების შედეგად უქცევიათ ....

ელისაბედის მამა იყო, უფრო სწორად აღმოჩნდა, ამ თავს მოხვეული ბოროტი იდეოლოგიისა და მისი შემქმნელი სისტემის ერთი რიგითი მსხვერპლი, ბედმსგავსთა დიდი არმიიდან. ელისაბედს მამა არ ახსოვდა. ერთი წლისაც არ იქნებოდა როცა იგი, როგორც იტყოდნენ - „გააციმბირეს“. მამა-შვილს, მხოლოდ გადასახლებიდან გამოგზავნილი ერთადერთი, სასწაულებრივად ჩამოღწეული სურათი აკავშირებდა, რომლის უკანა მხარესაც იყო წარწერა, - „ჩემს საყვარელ ელისაბედს, სახსოვრად მამისაგან“ და დათარიღება - „1935 წლის 7 ივლისი“. ამ დროს ნაბოლარა ბებია უკვე თერთმეტი წლის იყო. არ უნახავს და არც არასდროს ეწერა ნახვა, მაგრამ ბავშვს მაინც ახარებდა ის ფაქტი რომ მისგან შორს მყოფი მამა ცოცხალი იყო და ისიც იმ ციურ სხეულებს შეჰყურებდა, რომელსაც მამაზე ფიქრებში გართული პატარა ქალიშვილი. ელისაბედის მსგავსად, მის დებს და დედასაც - ალბათ მსგავსი სენტიმენტალური, უხილავი კავშირების დამყარება შეეძლოთ მხოლოდ და მეტი ვერაფერი. ქალბატონმა მარიამმა, დამოუკიდებლად აღზარდა სამი ქალიშვილი, ღირსეულად შეინახა გაკულაკებულ-გადასახლებული, შემდგომ კი სადღაც ციმბირულ გულაგში გარდაცვლილი მეუღლის ერთგულება და ნამუსი. როცა ბებია ელისაბედი ამ ამბებს ყვებოდა, დანანებით გააქნევდა ხოლმე თავს და თავისი მარად წყლიანი ცისფერი თვალების მზერას იქეთ, - შორეული წარსულისკენ მიაპყრობდა ხოლმე. იფიქრებდით - ნივთიერად, მის თვალწინ ხედავს - გაცოცხლებულ წარსულსო.

„ არ იყო ბებია ის წლების ისეთი მშვიდი და უშფოთველი, როგორსაც დღეს მოვესწარი. მამას გადასახლება ჩვენთვის საარსებო, უკანაკნელი ლუკმის წართმევასაც ნიშნავდა. როცა წამოვიზარდეთ, „სამამულო ომიც“ დაიწყო და კიდევ უფრო დაგვიმძიმდა სარჩოს მოპოვების საშუალება. ჩვენ რაციონს დიდი ხნის განმავლობაში; რძე, მჭადი და ფხალეული წარმოადგენდა. თეთრი პურით, მაშინ ძნელად წარმოსადგენი იყო ვინმეს სუფრა გაეწყო ოჯახში. გარდა ამ მატერიალური სიდუხჭირისა ჩვენ კომუნისტურ მარწუხებსაც მეტად განვიცდით. როცა მამა ჯერ კიდევ ცოცხალი იყო, თუმცა გადასახლებაში იმყოფებოდა - საზოგადოებისთვის მიუღებელ ოჯახად აღვიქმებოდით. რეპრესირებული მამის შვილები, მაშინ „ხალხის მტრის შვილებს“ და ოჯახს ნიშნავდა. ახლოს მცხოვრებნიც კი ერიდებოდნენ ჩვენთან მჭიდრო-მეზობლურ ურთიერთობას, რაც მცირე კომლიანი სოფლისთვის მაშინ სრულიად ბუნებრივი რამ უნდა ყოფილიყო. სკოლაშიც კი ავად გვიყურებდნენ მასწავლებლები. მოსწავლეებს,- მათი მშობლებისა და თვით ჩვენი მასწავლებლის დარიგებით, თავი ჩვენგან შორს ეჭირათ. მუდმივად ვგრძნობდით მე და ჩემი დები მათ დამამცირებელ მზერას. მერე, რაღაცნაირად შევეგუეთ კიდეც და წამოვიზარდეთ თუ არა დიდად აღარც გვაღელვებდა ეს საკითხი. მაშინ დედა სრულიად ლოგიკურად შიშობდა, რომ ასეთი დამღის გამო ჩვენ უმაღლესი განათლების მიღებაც გაგვიჭირდებოდა და განათლებული მამის შვილები - უწიგნურები დავრჩებოდით. თუმცა „სამამულო ომმა“ და შემდგომ განვითარებულმა ამბებმა, ვითარება ჩვენთვის შედარებით უკეთესობისკენ შეცვალა. დედის სამი იმედიდან, ერთმა გოგონამ ფრონტს მიაშურა და ორდენით მკერდდამშვენებული დაბრუნდა. უფროსი პედაგოგი გახდა. მოგვიანებით მეც ეს მიმართულება ავირჩიე და 1957 წელს თბილისის პედაგოგიური ინსტიტუტი დავამთავრე. დებიდან მე ყველაზე პატარა ვიყავი, 1923 წელს დავიბადე. ეთერი 21-იანია, უფროსი და, - ვენერა კი 19-იანი. “

ეთერ ჭანტურია, რომელსაც ყველანი „მაიორს“ ვეძხდით, მეორე მსოფლიო ომის ვეტერანი გახლდათ. იგი 18 წლის ასაკში მოხვდა ფრონტზე, სამი წლის შემდეგ მაიორის ჩინით დაბრუნდა შინ. „ბურჟუას შვილის“ ეს თავგანწირვა ალბათ იმითაც დაფასდა, რომ ბიქტორის ოჯახმა - ერთგვარი რეაბილიტაცია მიიღო და მას შემდეგ კეთრივით საშიში სიტყვები, „ხალხის მტრის შვილები“ - დავიწყებას მიეცა. უკვე დროც იყო ამის, ახლოვდებოდა ჟამი როცა ბელადის კულტის საყოველთაო დაგმობა მოხდებოდა. როცა კომუნისტური ტირანიის მართვის სადავეებს, იოსებ სტალინის საეჭვო გარდაცვალების შემდეგ, ნიკიტა ხრუშოვი გადაიბარებდა. ეს პოლიტიკური ამბებია, რომელიც ისტორიიდან ყველამ მეტ-ნაკლებად კარგად ვიცით.

თითოეული პოლიტიკური გადაწყვეტილება, რომელსაც ცენტრალური კომიტეტი და პარტია იღებდა - მისივე საცეცებად ქცეული აღმასრულებელი სამსახურებისთვის კონკრეტულ დავალებებს ნიშნავდა. თუნდაც ისეთი დავალების აღსრულებას, როგორი საქმეც მაშინ ბიქტორ ჭანტურიას მოუწყეს. ამ საკითხს რომ მივუბრუნებივარ, ხშირად მიფიქრია, - ბიქტორს ასარჩევად რომ ჰქონოდა საქმე, სამუდამო გადასახლების ნაცვლად, დახვრეტას ამჯობინებდა მეთქი. თუმცა ვინ იცის, იქნებ მას ციმბირის მარადიული ზამთრის გრძელ დღეებსა და ღამეებში ერჩივნა ერთხანს მსჯავრის, რა თქმა უნდა უსამართლოდ მისჯილის, აღსრულება. ერთხანს იმიტომ, რომ ალბათ არ იქნებოდა იმ შორეული ყოფის არც ერთი დღე, ოჯახში დაბრუნების იმედი რომ წაერთმია მისთვის. ისტორია არ გვეუბნება ჰქონდა თუ არა ბიქტორს გადასახლებულთა ბანაკიდან გაქცევის მცდელობა 1931 წლმადე, რადგან ამავე წელს, იგი 43 წლის ასაკში გადასახლებაშივე გარდაიცვალა.

ბიქტორის მეუღლეს, ქალბატონ მარიამ დობორჯგინიძე-ჭანტურიას, რომელსაც ქმრის დაკარგვის შემდეგ ერთპიროვნულად დაეკისრა სამი ქალიშვილის აღზრდის საქმე, მეტად რთული ყოფაში მოუწია მისი დედა-შვილური მოვალეობის აღსრულება. მარიამი კოხტა, კაფანდარა ქალი ყოფილა. მე პირადად, მისი რამდენიმე ფოტოსურათი მაქვს ნანახი. თითეული მათგანზე სამ არასრულწლოვან გოგონასთან ერთად გამოსახული ქალი 40 წლამდე ასაკისაა. სწორად ჩამოსხმული სხეული და უზადოდ მოყვანილი სახის ნაკვთებით, შუბლზე ორად გაყოფილი თმა ზურგს უკან ვერცხლის ორნამენტებიანი წვრილი ჯოხითაა შეკრული. დიდი ბებიის დედას, სახე თანამოსახელე ქალწულს მიუგავს. ისიც ისეთივე მშვიდი და სინაზით სავსეა. ეს ლამაზი სახე, მეორეს მხრივ სავსეა ტანჯვით და ტკივილის დათმენის ღვთაებრივი მადლმოსილებითაც. ბებია ელისაბედი მასზე ამბობდა, რომ მარიამი რწმენის საკითხში განსაკუთრებულ მოწიწებას იჩენდა და ამით იმ უღმერთო დროში ერთ-ერთ იშვიათ გამონაკლისს წარმოადგენდა. თურმე ღვთისმშობლის მსწრაფლშემწე ხატს ხშირად ჩუმად ებუტბუტებოდა ხოლმე. ამ ერთადერთ ხატთან დასანთებ სანთელსაც მისი ხელით ამზადებდა, ხოლო ვაზისგან დაწნული ჯვარი, ნინოს მსგავსად თავისივე თმით ჰქონდა შეკრული. ალბათ ყველაფერი და ამ ყველაფერში მთელი მისი ოჯახური ცხოვრება სხვანაირად, უფრო ბედნიერ და ნათელ ფერებში ჰქონდა მარიამს წარმოდგენილი. ისეთ ნათელ და ბედნიერ დღეებად, როდესაც ის და ბიქტორი ახალშეუღლებულები იყვნენ.

ეს ის წლები და ეპოქაა, როცა მათ ქორწინებამდე რამდენიმე დღით ადრე, - თბილისი უკვე მასპინძლობდა რეგიონალურ დელეგაციებს, იმ დროის პოლიტიკურ და სამოქალაქო საზოგადოების ისტორიული და საზეიმო ამბის - საქართველოს ეროვნული დამოუკიდებლობის გამოცხადების დღეს. ორივესთვის ეს ამბავი ძალიან ბევრს ნიშნავდა. ორივე მათგანი, სანამ ერთმანეთს ბედს და მომავალს დაუკავშირებდა - ისეთ ოჯახებში იზრდებოდნენ, სადაც თაობები მანამდე და მას შემდეგაც ვეფხისტყაოსნის, სახარების და ქართლის ცხოვრების იდეალებზე უნდა აღზრდილიყვნენ. ამიტომ, პირველი რესპუბლიკის დაფუძნება და ნანატრი თავისუფლების მოპოვება უდიდეს სიხარულს იწვევდა მათში. მეორეს მხრივ ბიქტორს, თავისი მოკრძლებული წვლილი ჰქონდა შეტანილი აგერ უკვე საუკუნის წინანდელ ამბებში. როგორც იტყვიან, მასაც თავის წილი ერთი აგური დაედო იმ დიდ საქმეში, რასაც საქართველოს დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის საქმე ერქვა.

ბიქტორ ჭანტურია

ბიქტორი, აქტიურად იყო ჩართული საქართველოს პირველი რესპუბლიკის პოლიტიკურ და სამოქალაქო ცხოვრებაში. იდეური კავშირი ჰქონდა სოციალ-დემოკრატიულ მოძრაობასთან და უშუალოდ მის თავკაცს, ნოე ჟორდიანასაც ახლოს იცნობდა. 1917 წლის 19 ნოემბერს, როცა საქართველოს ეროვნული ყრილობა შედგა, გურიის წარმომადგენლობასთან ერთად, მას ბიქტორიც ესწრებოდა. ყრილობის მიერ, ეროვნული საბჭოს თამმჯდომარედ ერთსულოვნად არჩეულ ნოე ჟორდანიას - ბიქტორმა პირადად მიულოცა ეს გამარჯვება და რესპუბლიკის საკეთილდღეოდ, სამომავლო წარმატებებიც უსურვა.

სანამ კარლ კაუცკის იდეებით მოხიბლული, ქართველ სოციალი-დემოკრატებს დაუახლოვდებოდა, ბიქტორს განათლების და ცხოვრებისეული გამოცდილების დაგროვებაც მოესწრო. 1916 წელს მისმა მშობლებმა, რომლებიც იმ დროისთვის საკმაოდ შეძლებულად ცხოვრობდნენ სამეურნეო საქმიანობითა და ვაჭრობიდან მიღებული შემოსავლებით - 28 წლის ახალგაზრდა, ინტელიგენტური მანერებისა და გარეგნობის მქონე ყმაწვილკაცი სასწავლებლად პეტერბურგში გააგზავნეს. ქუთაისის გიმნაზიაში სწავლის შემდეგ, ბიქტორი ასე შორს მანამდე არასად წასულა თავისი მშობლების კერიდან. მით უფრო პეტერბურგში, მაშინდელი მეფის რუსეთის იმპერიის კულტურულ ცენტრში. იქ გატარებულმა ერთმა სასწავლო წელმა ახალგაზრდა ბიქტორს, საინტერესო შთაბეჭდილებების, გამოცდილების და რაც ყველაზე მთავარია - ეკონომიკური განათლების მიღების შესაძლებლობა მისცა. ამ პერიოდის რუსეთში, მოგეხსენებათ ფუნდამენტურ ძვრებს და დიდ სოციალურ ვნებათაღელვას ჰქონდა ადგილი. 1917 წელს, როცა ოქტომბრის გადატრიალება მოხდა და დროებითი მთავრობა დაემხო, ხელისუფლება კი ბოლშევიკებმა იგდეს ხელთ - ბიქტორი უკვე საქართველოში გახლდათ და საკუთარ მშობლებს მეუღლის შერთვის საკითხებზე ეთათბირებოდა.

ქორწილი 1918 წლის 15 მაისს შედგა. 30 წლის ბიქტორ ჭანტურიამ ცოლად, მეზობელ სოფელში მცხოვრები, მასზე 7 წლით უმცროსი მარიამ დობორჯგინიძე შეირთო. ახალშეუღლებულები, სოფელ სუფსაში დასახლდნენ, სადაც იმ დროს უკვე უმნიშვნელოვანესი სარკინიგზო ხაზი გადიოდა. ბიქტორმა, მოხერხებულობის, მისი ენერგიული ბუნებისა და გამჭრიახი გონების წყალობით, მშობლებისგან მემკვიდრეობით მიღებული ქონება ერთი-ორად გაზარდა. სოფელ სუფსაზე გამავალი სარკინიგზო ხაზი, შესაძლებლობას აძლევდა საფრანგეთიდან და გერმანიიდან გამოგზავნილი პროდუქციით საკუთარი მაღაზიები, - ლანჩხუთში, ფოთსა და სუფსაში - შეუზღუდავად მოემარაგებინა. მათგან მიღებული მოგების გარკვეულ ნაწილით, ბიქტორი პირველ რესპუბლიკას და სოციალ-დემოკრატიული პარტიის გურიის რეგიონალურ წარმომადგენლობას ეხმარებოდა. მისი ფინანსური შემოწირულობით, სოფელ სუფსაში საფუძველი ჩაეყარა ოთხ კლასიანი, დაწყებითი სკოლის მშენებლობას. ბიქტორი ხელს უმართავდა მეზობლებს და არც გაჭირვებაში მყოფ ქვრივ-ობლებს ივიწყებდა.

ქვეყნის სოციალურ-პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ცხოვრებაში მისი მონაწილეობის ერთ წყაროს, 1919 წლის 26 ივნისის, სოციალ-დემოკრატიული პრესის ფურცლებზე მეც წავაწყდი. გაზეთ „ერთობის“ გვერდზე გამოქვეყნებულ წერილში, ბიქტორი უკმაყოფილებას გამოთქვამდა მოქალაქეთა მხრიდან, პირველი რესპუბლიკის მიერ გამოცემული დეკრეტის დარღვევის გამო, რომელიც ექსპორტზე სიმინდის გატანას კრძალავდა;

„მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს საზღვრებიდან ბათომში სიმინდის გატანა სასტიკად აკრძლულია, მაინც ბლომათ გააქვთ. სიმინდის გამყიდველთა შორის უკმაყოფილებაა, რომ რესპუბლიკაში თავისუფლათ სიმინდის გადატანა აკრძალულია, რაც უფრო უწყობს ხელს ფასების აწევას და გადაზიდვას ბათომში“.

ბებია ელისაბედისგან გადმოცემით ვიცი, რომ არსებობდა სხვა საგაზეთო წერილები, დოკუმენტები და ფოტოები, თუმცა დროის სვლისა და ისტორიული ბედუკუღმართობის გამო მათი დიდი ნაწილი დღეს უკვე ან დაკარგულია, ან პერიოდულ პრესაშია მიმობნეული. წყაროების სიმწირე სხვადასხვა მიზეზითაა განპირობებული. მას შემდეგ ბევრმა წყალმა ჩაიარა და დავიწყებასაც ბევრი რამ მიეცა. როგორც იტყვიან, „მლეთის წყალი დაილია“. ამაში კომუნისტებს „ლომის წილი“ მიუძღვით. მათთვის ხომ ცნება - „დამოუკიდებელი საქართველო“ არ არსებობდა. მით უმეტეს არ არსებობდა პირველი რესპუბლიკა, რადგან იგი თავად დაამხეს. კომუნისტები ყოველ ღონეს ხმარობდნენ კვალის წასაშლელად. პატრიოტებისა და ერვნული გმირების - ანტიგმირებად და „ხალხის მტრებად“ წარმოჩენისთვის ისინი ძალ-ღონეს არ იშურებდნენ. მათი მიზანი ახალი - საბჭოთა ისტორიის დაწერა იყო, რომელშიც „საბჭოთა ადამიანები“, - თითქოს რაღაც განსაკუთრებული სახეობა ადამიასა - უნდა აღზრდილიყვნენ. დღეს, აგერ უკვე XXI საუკუნის გადმოსახედიდან, კიდევ უფრო აშკარად ჩანს ამ საშინელი ექსპერიმენტის სავალალო შედეგები.

ბიქტორი განათლებული კაცი იყო და ალბათ კარგად გრძობნდა იმ საფრთხეებს, რასაც ბოლშევიკები შეუქმნიდნენ მეფის რუსეთისგან ახალ თავდახსნილ საქართველოს. მისმა ავმა წინათგრძნობამ დიდხანს არ გასტანა. მალევე ატყდა განგაშის მაწყებელი ამბები მთელი რესპუბლიკის მასშტაბით. 1918-1921 წლების პერიოდის კავკასიის გეოპოლიტიკურ მოვლენებსაც რომ გადავავლოთ თვალი, ნათლად დავინახავთ თუ რა პირობებში უხდებოდა მაშინდელი რესპუბლიკის ხელმძღვანელობას, საგარეო საფრთხეების შეასბამისად პოლიტიკური თუ სამხედრო გადაწყვეტილებების მიღება. მალევე, აღარ არსებობდა საკმარისი რესურსი და მხარდაჭერა იმისათვის, რომ საქართველოსა და მის ორ მეზობელ რესპუბლიკას - აზერბაიჯანსა და სომხეთს, - დამოუკიდებლობა შეენარჩუნებინათ. ამიერკავკასიის სეიმის დაშლაც, ერთ-ერთი ასეთი ავისმაუწყებელი ცნობა იყო. შემდეგ იყო აზერბაიჯანისა და სომხეთის ოკუპაცია, და კიდევ უფრო საგანგაშო ცნობები იმის შესახებ, რომ „წითლების“ მე-11 არმია მალე საქართველოშიც შემოიჭრებოდა.

საბედისწერო მოვლენები მართლაც ძალიან სწრაფად განვითარდა. იმდენად სწრაფად, რომ ჩვენს გმირს ვერც კი მოესწრო წინასწარ რაიმე თადარიგის დაჭერა.

უკვე 1921 წლის 16 თებერვალი იდგა, როცა ნოე ჟორდანიას ხელმოწერილი, ცნობილი მოწოდება - „ერობებს, თემებს და გვარდიის შტაბებს“- გამოქვეყნდა. ამ ემოციური წერილის დასარულს, ავტორი ქართველ ხალხს ჯერ კიდევ მოუწოდებდა ბრძოლისაკენ. „ქართველო ხალხო, ხელი ხმალს იკარ, საქართველო მოკვდება მაგრამ მტერს არ დანებდება“ - ჟორდანიას ეს სიტყვები, ცხადია უკვე იმ „მღაღადებლის“ ხმას ჰგავდა, „უდაბნოსა შინა“ რომ გაისმის ხოლმე ამაოდ. მან და მისი მთავრობის წევრებმა 24 თებერვლის ღამეს თბილისი დატოვეს. ბიქტორი უკვე ყველაფრის საქმის კურსში იყო და ჟორდანიას ინსტრუქციას ელოდა. ქუთაისში გამაგრებისა და დასავლეთ საქართველოს შენარჩუნების იმედების გადაწურვის შემდგ, ცხადი შეიქმნა პირველი რესპუბლიკის ბედი რომ საბოლოოდ იყო გადაწყვეტილი. ამ ამბებიდან, ისტორია გვიამბობს ერთ საგულისხმო მომენტს, საქართველოს პოლიტიკური მესაჭისა და მე-11 არმიის ბოლშევიკი სარდალის - სერგო ქავთარაძის შეხვედრის სახით.

„თქვენ დამარცხდით, ჩვენ გავიმარჯვეთ, ზედმეტი ხოცვა-ჟლეტის თავიდან აცილების მიზნით გამოაცხადე თქვენი მთავრობის გადადგომა, ხელისფულებას ჩვენ ავიღებთ, ბოლოს და ბოლოს ჩვენც ქართველები ვართ!“ - უთხრა ქავთარაძემ ნოე ჟორდანიას. აი ნოემ კი მიუგო - „მე არ გავაკეთებ განცხადებას მთავრობის გადადგომის შესახებ. თქვენ უნდა დარჩეთ ოკუპანტებად!“.

ჟორდანიას ინსტურქცია 15 მარტს მოუვიდა ბიქტორს. ნოე მოკლე წერილით იუწყებოდა შექმნილი საგანგებო მდგომარეობის პირობებში მიღებულ გადაწყვეტილებას. ბათუმის პორტიდან 17 აპრილს, იტალიური გემით, პირველი რესპუბლიკის მთავრობა - საქართველოს დატოვებდა. ამ გემზე, ერთი ადგილი ბიქტორ ჭანტურიასთვისაც გამოიძებნა. თუმცა ამ „მაშველი რგოლის“ მიღმა მისი მეუღლე და სამი მცირეწლოვანი შვილი რჩებოდნენ.

ბიქტორი დარჩა...

კომუნისტური რეჟიმის მიერ, 1924 წლამდე ჩატარებულ „გამაგრებითი“ სამუშაოებს, რაც სისხლში ჩახშობილ აჯანყებებს, დახვრეტებს, ქონების კონფისკაციასა და მასობრივ გადასახლებებს ნიშნავდა, მისი ცხოვრებაც შეეწირა. ამავე წლის 25 დეკემბერს, ზუსტად იმ დღეს, როდესაც მამას საკუთარი ერთი წლის ქალიშვილის - ბებია ელისაბედს იუბილე უნდა აღენიშნა, მის სახლს შავფერიანი ტყავის პალტოებსა და შავი რეზინის ჩექმებში გამოწყობილი პირები მიადგნენ. იმ ღამეს ბიქტორი სახლიდან წაიყვანეს. მას შემდეგ იგი სახლში აღარასოდეს დაბრუნებულა.

ამ ამბებიდან ზუსტად ერთი საუკუნეა გასული. იქედან კი რაც მის შესახებ ბებია ელისაბედისგან მოვისმინეთ, დაახლოებით 17 წელი. ვეებერთელა ცაცხვის ხე, რომელიც ჩვენი გურული ოდის განაპირას დგას მწვანე მოლის დარაჯად, ამ ამბების ერთადერთი ცოცხალი მემატიანეა. დღემდე, როცა მას ვუყურებ, მახსენდება; მისი დამრგველი ბიქტორ ჭანურია, პირველი რესპუბლიკა და ბებიასთან გრილად გატარებული ზაფხულის მზიიანი დღეები. ვფიქრობ, როგორი იქნებოდა დიდი ბებიის ოჯახის და კიდევ ათასობით სხვა ოჯახის ცხოვრება დამოუკიდებელ საქართველოში - წითელ ცელს რომ არ გაესხიპა მათი აწყმო და ჩვენი მომავალი.