აფხაზეთთან მიმართებით მეხსიერება და საჯარო დისკურსი რამდენიმე „ფუნდამენტური,“ საბჭოთა პერიოდში დამკვიდრებული და მყარად ფესვგადგმული ნარატივის ირგვლივ ტრიალებს როგორც ოკუპირებულ აფხაზეთში, ასევე რუსეთის ფედერაციაში. სწორედ ამ ნარატივებს და მე-20 საუკუნის საბჭოთა პერიოდში კონსტრუირებულ მეხსიერებას ეყრდნობოდა და ეყრდნობა რუსეთის ფედერაციის პოლიტიკა აფხაზეთთან მიმართებით როგორც 1990-იან წლებში, ასევე დღესაც.

საბჭოთა კავშირის მიერ განხორციელებული ნაციონალიზმის „ფოლკლორიზაციის,“ დემოკრატიული სახელმწიფოებრიობის მეხსიერების წაშლისა და 1980-იან და 1990-იან წლებში ეთნიკური ნაციონალიზმის დომინირების შედეგად, აფხაზეთის შესახებ ჩამოყალიბებულ ქართულ დისკურსში ასევე დომინირებდა შემხვედრი ეთნონაციონალისტური პარადიგმა. ისტორიკოსები თუ პოლიტიკოსები უმეტესად იმის მტკიცებით იყვნენ დაკავებული, თუ რომელ საუკუნეში რომელი ეთნიკური ელემენტი დომინირებდა აფხაზეთში. ხშირ შემთხვევაში ამგვარი დისკუსიები ათასობით წლის წინანდელ ეთნიკურ სურათზე დავაში გადაიზრდებოდა და არამოდერნულ განზომილებაში აბრუნებდა აუდიტორიას.

მოცემული ნაშრომი ფოკუსირდება სამ ყველაზე მნიშვნელოვან შეხედულებაზე/მითზე/ნარატივზე აფხაზეთის შესახებ, რომლებიც დომინირებს აფხაზეთის ირგვლივ წარმოებულ დისკურსში როგორც საკუთრივ ოკუპირებულ აფხაზეთში, ასევე რუსეთის ფედერაციასა და დიდწილად საქართველოშიც.

აღნიშნული მითები გამარტივებული სახით შემდეგნაირად შეიძლება ჩამოყალიბდეს:

• 1921 წლამდე საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის წინააღმდეგ აფხაზი ბოლშევიკების ბრძოლა ამავე დროს წარმოადგენდა აფხაზი ხალხის განმანთავისუფლებელ ბრძოლას საქართველოს მხრიდან ჩაგვრის წინააღმდეგ და დღევანდელი გადასახედიდან სწორედ ამგვარად უნდა იქნას განხილული. ამ ბრძოლის ლიდერი ნესტორ ლაკობა კი თანამედროვე აფხაზური სახელმწიფოებრიობის დამფუძნებელი მამაა. ამავე კონტექსტში, საბჭოთა ხელისუფლების დამყარებამდე პოლიტიკური პროცესების განმსაზღვრელი სწორედ ეს ბრძოლაა და დაყოფის მთავარი ხაზიც - ეთნიკურ მდგენელზე გადის.
• აფხაზეთში „საბჭოთა ხელისუფლების დამყარება” აფხაზი ხალხის საქართველოს მხრიდან ჩაგვრისგან გათავისუფლების კონტექსტში უდავოდ დადებითი მოვლენაა რომელიც „სახალხო აჯანყების“ გზით მოხდა. ამავე ნარატივით, წითელი არმია ამ პროცესში ერთგვარ დამხმარე, არაგადამწყვეტ როლს თამაშობს.
• აფხაზეთის ტერიტორიაზე თუ აფხაზეთთან მიმართებით საბჭოთა კავშირის ლიდერების, იოსებ სტალინისა და ლავრენტი ბერიას გადადგმული ნაბიჯები (კერძოდ საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში აფხაზეთის სამართლებრივი სტატუსის დაკნინება და ლავრენტი ბერიას მიერ ნესტორ ლაკობას სავარაუდო მკვლელობა) წარმოადგენს ქართული შოვინიზმის გამოვლინებას და მათზე პასუხისმგებელი მხოლოდ და მხოლოდ საქართველოს სახელმწიფოა. იმავე კონტექსტში განიხილება მტკიცება, რომ ბერიამ 1930-იან წლებში დასავლეთ საქართველოდან აფხაზეთში ჩაასახლა რამდენიმე ათასი ადამიანი, რამაც აფხაზეთის ასსრ ეთნიკურ ბალანსზე გადამწყვეტი გავლენა იქონია. შესაბამისად, 1993 წელს აფხაზეთიდან ქართველების წინააღმდეგ განხორციელებული ეთნიკური წმენდა ამ ისტორიული უსამართლობის გამოსწორებაა. რუსეთის საოკუპაციო ძალების აფხაზეთში ყოფნა კი იმისთვისაა საჭირო, რომ საქართველომ ისტორიული მზაკვრობა არ გაიმეოროს.

სტატია მიმოიხილავს აფხაზეთში არსებულ ვითარებას 1917 წელს, რუსეთის იმპერიის დაცემის მომენტისთვის და განიხილავს 1921 წლამდე მომხდარ ყველა პოლიტიკურ, სამხედრო თუ საერთაშორისო სამართლებრივ პროცესს. კვლევის მიზანია ზემოთჩამოთვლილი სამი ფუნდამენტური ნარატივის ირგვლივ როგორც საჯარო ასევე აკადემიური დისკუსიის ინიცირება საბჭოთა რეჟიმის პირობებში ფრაგმენტირებული მეხსიერებისა და დამკვიდრებული დოგმების გადახედვის მიზნით.

კვლევაზე მუშაობდნენ: ირაკლი ხვადაგიანი, დავით ხვადაგიანი, ბადრი ოყუჯავა, გიორგი კანდელაკი რუსიკო კობახიძე.

პროექტი დაფინანსებულია საქართველოში ლიეტუვის რესპუბლიკის საელჩოს მიერ.

აფხაზეთი - 1917-1921; მეხსი... by Soviet Past Research Labora...