ევგენი პეტრეს ძე გეგეჭკორი დაიბადა 1882 წლის 24 აპრილს ქუთაისის გუბერნიის სენაკის მაზრის სოფელ მარტვილში (მეორე ვერსიით, სალხინოში), აზნაურის ოჯახში; ეროვნებით ქართველი.

საშუალო განათლება მიიღო ქუთაისის ქართულ სათავადაზნაურო გიმნაზიაში.

1902 წელს სწავლა განაგრძო მოსკოვის უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე, სადაც ჩაება სოციალ-დემოკრატიული წრეების მუშაობაში; იყო მოსკოვის ქართველ სტუდენტთა სათვისტომოს თავმჯდომარე.

1904 წლიდან იყო იყო რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის წევრი.

1904 წელს ჟანდარმერიამ დააპატიმრა და პარტიის წევრობის გამო პასუხისგებაში მისცა.

1905 წლიდან მუშაობდა რსდმპ „მენშევიკების“ ფრაქციაში.

1907 წელს, სწავლის დასრულების შემდეგ დაბრუნდა სამშობლოში და მუშაობდა ნაფიცი ვექილის თანაშემწედ ქუთაისის საოლქო სასამართლოში. პარალელურად აგრძელებდა პოლიტიკურ საქმიანობას სენაკის მაზრის სოციალ-დემოკრატიულ ორგანიზაციებში.

1907 წელს ქუთაისის გუბერნიიდან აირჩიეს სახელმწიფო სათათბიროს დეპუტატად, სადაც მუშაობდა 1912 წლამდე; თავი გამოიჩინა, როგორც კარგმა ორატორმა, პრინციპულმა პოლიტიკურმა მოღვაწემ. იგი კარლო ჩხეიძესთან ერთად სოციალ-დემოკრატიული ფრაქციის ერთ-ერთ ლიდერად იქცა; მისი გაბედული გამოსვლები და სათათბიროში წამოყენებული მოთხოვნები ევროპული პრესის ყურადღებას იპყრობდა და ევგენი გეგეჭკორის სახელი ცნობილი გახდა საერთაშორისო სოციალისტური მოძრაობისათვისაც.

მეოთხე სახელმწიფო სათათბიროს არჩევნებისას სადეპუტატო კანდიდატობის დროს საარჩევნო პროცესისას დარღვევები იყო დაშვებული და ხელისუფლებამ ადმინისტრაციული შეზღუდვების ამოქმედებით მისი გამარჯვების გაბათილება მოახერხა და ევგენი გეგეჭკორი ვერ გახდა სათათბიროს დეპუტატი.

თანამშრომლობდა პრესაში ფსევდონიმებით „ე.გრ-ი“ და „ე.გ.რი.“.

1917 წლის თებერვლის რევოლუციის დროს ცხოვრობდა და მუშაობდა ქუთაისში, საიდანაც გადავიდა ტფილისში და არჩეულ იქნა კავკასიის მუშათა და ჯარისკაცთა საოლქო სარევოლუციო ცენტრის თავმჯდომარედ.

1917 წელს რსდმპ „მენშევიკური“ ფრაქციის სიით არჩეული იყო რუსეთის დამფუძნებელი კრების დეპუტატად.

1917 წლის 14 ნოემბრიდან იყო ამიერკავკასიის კომისარიატის თავმჯდომარე.

1917 წლის ნოემბერში აირჩიეს საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრად.

1918 წლის თებერვლიდან იყო ამიერკავკასიის სეიმის წევრი; არჩეული იყო ამიერკავკასიის ფედერაციული რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარედ და სამხედრო მინისტრად.

1918 წლის 26 მაისს ხელი მოაწერა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამოუკიდებლობის გამოცხადების აქტს. 1918 წლის განმავლობაში იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პარლამენტის წევრი; ამავე პერიოდიდან დანიშნული იყო საქართველოს იუსტიციის და გარეშე საქმეთა მინისტრად, იყო მთავრობის თავმჯდომარის მოადგილე.

1919 წლის 12 მარტს აირჩეს საქართველოს რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის სიით.

კვლავ აგრძელებდა მუშაობას გარეშე საქმეთა მინისტრად; 1920 წლიდან მიავლინეს ევროპაში დიპლომატიურ მოლაპარაკებებზე საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დე-იურედ აღიარებისათვის, რაც 1920 წლის 27 იანვარს წარმატებით დასრულდა.

1921 წელს, საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ოკუპირების გამო, დამფუძნებელი კრების დადგენილების თანახმად მთავრობის სხვა წევრებთან ერთად დატოვა საქართველო და საზღვარგარეთ გაემგზავრა.

ემიგრაციაში განაგრძობდა დიპლომატიურ მოლაპარაკებებსა და აქციებში მონაწილეობას საქართველოს დეოკუპაციის საკითხის გადასაჭრელად.

იყო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის საზღვარგარეთის ბიუროს წევრი.

1926 წელს პოლონეთის აქტიური მხარდაჭერით ჩამოყალიბდა კავშირი საქართველოს, აზერბაიჯანის, მთიელთა და უკრაინის ემიგრანტულ მთავრობებსა და პარტიებს შორის და შეიქმნა „კავკასიის გათავისუფლების კომიტეტი,“ რომელმაც დაიწყო ჟურნალ „პრომეთეს“ ბეჭდვა ფრანგულ ენაზე. თურქეთის და აზერბაიჯანის ფაქტორის გამო მოძრაობას არ შეუერთდნენ სომხური ემიგრანტული ორგანიზაციები; ქართული პოლიტიკური წრეების საშუალებით მათთან მოლაპარაკებების მცდელობამ მწვავე კონფლიქტი წარმოქმნა ევგენი გეგეჭკორსა და ნოე რამიშვილს (შინაგან საქმეთა მინისტრი) შორის, რომელიც „პრომეთეისტული“ მოძრაობის ერთ-ერთი საკვანძო ფიგურა იყო.

1927 წელს ოჯახური ტრაგედიის - მცირეწლოვანი ვაჟის გარდაცვალებით გამოწვეული მძიმე ფსიქოლოგიური მდგომარეობის გამოყენებით საბჭოთა სპეცსამსახურები აქტიურად ცდილობდნენ ევგენი გეგეჭკორის გადაბირებას და მის გამოყენებას ქართული ემიგრაციის დასაშლელად.

მეორე მსოფლიო ომის დასასრულისას საბჭოთა სპეცსამსახურები ასევე ცდილობდნენ საქართველოს მთავრობის წევრების, მათ შორის - ევგენი გეგეჭკორის დარწმუნებას, დაბრუნებულიყვნენ სამშობლოში, თუმცა უშედეგოდ.

1951 წელს ევგენი გეგეჭკორი შედიოდა ემიგრაციაში ჩამოყალიბებულ „ქართულ ეროვნულ საბჭოში“.

მეორე მსოფლიო ომის დასრულებისა და „ცივი ომის“ დაწყების შემდეგ, 1952 წლის 16 ოქტომბერს ბოლშევიზმისაგან გამათავისუფლებელი ამერიკული კომიტეტის (რუსეთის ხალხების განთავისუფლების ყოფილი ამერიკული კომიტეტი) ორგანიზებით მიუნხენში შეიქმნა ანტიბოლშევიკური ბრძოლის საკოორდინაციო ცენტრი, რომელსაც უნდა გაეერთიანებინა ემიგრაციაში მყოფი პოლიტიკური ძალები საერთო პლატფორმით და დაეკავშირებინა ისინი ამერიკულ კომიტეტთან; ორგანიზაციებს შორის მოლაპარაკებებში ქართული მხარის წარმომადგენლად აქტიურად ჩაერთო ევგენი გეგეჭკორი.

1953 წლის 10 ივლისს ტეგერნსეეში დასრულდა ანტიბოლშევიკური საკოორდინაციო ცენტრის ფორმირება - ხანგრძლივი მოლაპარაკებების შემდეგ რუსული ორგანიზაციების ნაწილმა კერენსკისა და მელგუნოვის ხელმძღვანელობით უარი თქვა საკოორდინაციო ცენტრში გაერთიანებაზე; შემათანხმებელი კომისიის მცდელობა ევგენი გეგეჭკორის ხელმძღვანელობით უშედეგო აღმოჩნდა კომპრომისის მისაღწევად - კამათის მთავარი პუნქტი იყო საკითხი, როგორ უნდა გადაწყვეტილიყო საბჭოთა კავშირში შემავალ ერთა საკითხი ბოლშევიზმის დაცემის შემდეგ, კერენსკის ჯგუფი წინააღმდეგი იყო 1921 წლის ოკუპაციამდე დამოუკიდებლობის მქონე ერების დამოუკიდებლობის აღდგენის საკითხი წინასწარვე ყოფილიყო უპირობოდ აღიარებული და მათი ეროვნული დამოუკიდებლობის საკითხი ამ ერებს მხოლოდ ბოლშევიზმის დაცემის შემდეგ უნდა გადაეწყვიტათ. განხეთქილების შედეგად კერენსკის ჯგუფმა დააარსა პარალელური ორგანიზაცია - КЦАБ - ანტიბოლშევიკური ბრძოლის საკოორდინაციო ცენტრი, ხოლო დარჩენილმა - უპირატესად სხვა ერების წარმომადგენელთა ორგანიზაციამ - МАКЦ - ეროვნებათაშორისი ანტიბოლშევიკური საკოორდინაციო ცენტრი.

ევგენი გეგეჭკორი გარდაიცვალა 1954 წლის 5 ივნისს, პარიზში.

დაკრძალეს ლევილის ქართველთა სასაფლაოზე.

წყაროები:

საქართველოს ეროვნული არქივი, ცენტრალური საისტორიო არქივი, ფონდი #1836, ანაწერი #1, საქმე #108; საქმე #109; ფონდი #1833, ანაწერი #1, საქმე #155; საქმე #157; საქმე #187; საქმე #1382; ფონდი #2117, ანაწერი #1, საქმე #318, გვ. 21, გვ. 89-90.

მებრძოლის საქართველო, #19, ივლისი, 1954 წ. პარიზი; თსუ ქართული ემიგრაციის მუზეუმი, გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.

ჩვენი დროშა, #18, ოქტომბერი, 1954 წ. პარიზი; თსუ ქართული ემიგრაციის მუზეუმი, გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.

ბედი ქართლისა, #18, ოქტომბერი, 1954 წ. პარიზი; თსუ ქართული ემიგრაციის მუზეუმი, გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.

უცხოეთის ცის ქვეშ, წიგნი 3, გურამ შარაძე. „მერანი", თბილისი, 1991 წ.

ფოტო: საქართველოს ეროვნული არქივი, კინო-ფოტო-ფონო დოკუმენტების ცენტრალური სახელმწიფო არქივი.