გრიგოლ (გრიშა) ილარიონის ძე ურატაძე დაიბადა 1878 წლის 10 თებერვალს (ძველი სტილით), ქუთაისის გუბერნიის ოზურგეთის მაზრის სოფელ აცანაში, გლეხის ოჯახში; ეროვნებით ქართველი.

სოფლის ოთხკლასიანი სასწავლებლის დამთავრების შემდეგ სწავლა განაგრძო სამასწავლებლო სემინარიაში, რომლის დასრულებაც ვერ შეძლო.

სწავლობდა პეტერბურგის ფსიქონევროლოგიურ ინსტიტუტში, თუმცა კურსი იქაც არ დაუსრულებია.

იყო რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის წევრი; 1905 წლიდან მუშაობდა „მენშევიკების“ ფრაქციაში.

1900-იანი წლების დასაწყისიდან ცხოვრობდა გურიაში და მუშაობდა სახალხო მასწავლებლად ლანჩხუთის სკოლაში; პარალელურად ჩართული იყო რევოლუციურ მოძრაობაში.

პირველად დააპატიმრეს 1903 წელს და იჯდა ქუთაისის ციხეში; გადაასახლეს ორენბურგში, საიდანაც გაიქცა და საქართველოში დაბრუნდა.

აქტიურად მონაწილეობდა 1905 წლის რევოლუციურ გამოსვლებში გურიაში; იყო გლეხთა მოძრაობის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი.

რევოლუციის დამარცხების და „რეაქციის“ დაწყების შემდეგ აგრძელებდა პარტიულ და საზოგადოებრივ საქმიანობას გურიაში, ქუთაისსა და ტფილისში; ცნობილი იყო პარტიული ფსევდონიმებით „გრიშა“, „გრიშინი“, „ვანო“; თანამშრომლობდა პარტიულ პრესაში ფსევდონიმებით „გალიორკა“, „გან“, „გრ. ურ.“ და „გრ. აცანელი“.

ოხრანკის თვალთვალის ჟურნალებში გატარებული იყო მეტსახელით „Сатан“.

გრიგოლ ურატაძე იყო რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის სტოკჰოლმის ყრილობის (1906 წ.) დელეგატი პარტიის ტფილისის ორგანიზაციიდან და ლონდონის ყრილობის (1907 წ.) დელეგატი ფოთის ორგანიზაციიდან.

მეორედ დააპატიმრეს 1909 წლის 6 მაისს (ძველი სტილით).

1911 წელს არალეგალურად გაემგზავრა საზღვარგარეთ; ცხოვრობდა შვეიცარიაში, ჟენევაში. მონაწილეობდა პარიზის „“პარტიული სკოლის“ მუშაობაში; აქტიურად იყო ჩართული რუსეთის იმპერიიდან დევნილი სოციალისტების პარტიულ და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში.

1912 წლის აგვისტოში გრიგოლ ურატაძე მონაწილეობდა რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ვენის კონფერენციაში.

მეფის რეჟიმის დროს გრიგოლ ურატაძე კიდევ სამჯერ იყო დაპატიმრებული პოლიტიკური საბაბით; ორჯერ გააძევეს კავკასიის საზღვრებიდან; ბოლოს დააპატიმრეს 1912 წელს პეტერბურგში (?) და გადაასახლეს პერმის გუბერნიის ჩერდინის მაზრაში.

გადასახლებიდან დაბრუნდა 1915 წელს და გამოსცემდა ჟურნალს „ახალი კვალი“.

1917 წლის ნოემბერში აირჩიეს საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრად.

1918 წელს იყო ქუთაისის მუშათა და ჯარისკაცთა დეპუტატების საბჭოს თავმჯდომარე, ქუთაისის საგუბერნიო აღმასრულებელი კომიტეტის თავმჯდომარე, ქუთაისის საქალაქო საბჭოს თავმჯდომარის ამხანაგი და საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ქუთაისის კომიტეტის წევრი; პარტიის ქუთაისის ბეჭდვითი ორგანოს - „სოციალ-დემოკრატის“ რედაქტორი.

1918 წლის განმავლობაში იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პარლამენტის წევრი.

1919 წლის 12 მარტიდან არჩეული იყო საქართველოს რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის სიით; იყო სამანდატო კომისიის თავმჯდომარე, საბიუჯეტო-საფინანსო, საპროპაგანდო და ხელოვნების კომისიების წევრი.

1920 წელს დაინიშნა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის საგანგებო რწმუნებულად რუსეთის საბჭოთა სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკის მთავრობასთან დიპლომატიური მოლაპარაკების გასამართად, რაც 1920 წლის 7 მაისის ხელშეკრულებით და საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დამოუკიდებლობის აღიარებით დასრულდა.

1921 წელს საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ოკუპირების შემდეგ დარჩა საქართველოში და ჩაბმული იყო წინააღმდეგობის მოძრაობაში.

გრიგოლ ურატაძე საქართველოს სსრ საგანგებო კომისიამ (ჩეკა) დააპატიმრა 1921 წლის 22 მაისს, საქართველოს დამოუკიდებლობის დღის - 26 მაისისათვის მოსალოდნელი დემონსტრაციების თავიდან ასაცილებლად; მოთავსებული იყო მეტეხის #2 „გამასწორებელ სახლში“ იზოლაციის წესით.

ავადმყოფობის გამო გრიგოლ ურატაძე ციხიდან გაათავისუფლეს 1921 წლის ივლისში; გურიაში დაბრუნების შემდეგ კვლავ დააპატიმრეს და იჯდა ოზურგეთის ციხეში; რამდენიმე თვის შემდეგ გაათავისუფლეს და გურიიდან გააძევეს. თბილისში დაბრუნების შემდეგ გადავიდა არალეგალურ მდგომარეობაზე და 1922 წლის დასაწყისისათვის არალეგალურად გაემგზავრა საზღვარგარეთ ემიგრაციაში.

1922 წელს ესწრებოდა სოციალისტური ინტერნაციონალის ჰამბურგის კონგრესს დელეგატის სტატუსით.

ემიგრაციაში თავდაპირველად ცხოვრობდა პრაღაში, შემდგომ საფრანგეთში - პარიზში; აქტიურად იყო ჩართული ემიგრაციის პოლიტიკურ და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში, თანამშრომლობდა პრესაში; 1929-1936 წლებში რედაქტორობდა ქართული პოლიტიკური პარტიების „ერთიანი ფრონტის“ პერიოდულ ორგანოს - გაზეთ „დამოუკიდებელ საქართველოს“.

გამოაქვეყნა რამდენიმე ნაშრომი საქართველოში სოციალისტური მოძრაობის და საზოგადოებრივი პროცესების განვითარების ისტორიის შესახებ.

გრიგოლ ურატაძე გარდაიცვალა 1959 წლის 12 თებერვალს, საღამოს 5 საათზე, პარიზში.

დაკრძალეს 14 თებერვალს, ლევილის ქართველთა სასაფლაოზე.

წყაროები:

საქართველოს ეროვნული არქივი, ცენტრალური საისტორიო არქივი, ფონდი #1836, ანაწერი #1, საქმე #107, გვ. 44; საქმე #108; საქმე #109; ფონდი #1833, ანაწერი #1, საქმე #155; საქმე #157; საქმე #187; საქმე #1382; ფონდი #2117, ანაწერი #1, საქმე #318, გვ. 13; ფონდი #153, ანაწერი #3 _ ტფილისის გუბერნიის ჟანდარმთა სამმართველოს ფოტო-კარტოთეკა.

საქართველოს შსს აკადემიის არქივი. 1-ლი განყოფილება (ყოფილი სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტის არქივი), ფონდი #6, საქმე #21155.

ბრძოლის ხმა, #55, ოქტომბერი, 1935 წ. პარიზი; თსუ ქართული ემიგრაციის მუზეუმი, გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.

ჩვენი დროშა, #30, აპრილი, 1959 წ. პარიზი; თსუ ქართული ემიგრაციის მუზეუმი, გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.

ქართველები უცხოეთში, (ავტორთა ჯგუფი), „შპს. საქართველოს მაცნე", დიასპორის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატის შეკვეთით, თბილისი, 2012 წ.

ფოტო: საქართველოს ეროვნული არქივი, საქართველოს საისტორიო ცენტრალური სახელმწიფო არქივი, ტფილისის გუბერნიის ჟანდარმთა სამმართველოს ფოტო-კარტოთეკა.