ერმალოზ (ემილ) ივანეს ძე სირბილაძე დაიბადა 1875 წლის ივლისში (ძველი სტილით), თბილისის გუბერნიის თელავის მაზრის ქალაქ თელავში, ღარიბი გლეხის ოჯახში; ეროვნებით ქართველი.

დაამთავრა თელავის ოთხკლასიანი სასწავლებელი.

შემდეგ სწავლა განაგრძო ტფილისის სასულიერო სემინარიაში.

1893 წელს მონაწილეობა მიიღო სემინარისტების „ბუნტში“, რის გამოც სემინარია ერთი წლით დახურეს და სემინარისტები სხვადასხვაგვარად დასაჯეს.

სწავლის განახლების შემდეგ პარალელურად მონაწილეობდა თვითგანვითარების წრეში, სადაც ეცნობოდა როგორც აკრძალულ ლიტერატურულ ნაწრმოებებს, ასევე სამეცნიერო ნაშრომებს ეკონომიკაში, ისტორიასა და პოლიტიკურ მეცნიერებებში.

არალეგალური საქმიანობისა და რეჟიმის დარღვევის გამო ხშირად ისჯებოდა, თუმცა მაინც მოახერხა სემინარიის დამთავრება (სიკვდილით დაემუქრა ინსპექტორ დიმიტრი აბაშიძეს, რომ თავი დაენებებინა მისი დევნისათვის).

ერმალოზ სირბილაძემ სემინარიის დამთავრების შემდეგ დაიწყო მასწავლებლობა, რათა აქტიურად ჩართულიყო საზოგადოების განათლებაში და „ხალხთან ახლოს ყოფილიყო“.

1900 სასწავლო წლიდან დანიშნეს მასწავლებლად დუშეთის მაზრის სოფელს სნოს სკოლაში.

მასწავლებლობასთან ერთად ცდილობდა, პოლიტიკურად ემუშავა გლეხებს შორის, რის შედეგადაც ზოგან გლეხებმა შეწყვიტეს დრამის (საეკლესიო გადასახადი) გადახდა და შესაწირის მიტანა ეკლესიებში; გამოდიოდა ასევე სოფლის მამასახლისების თვითნებობის წინააღმდეგ და მოახერხა საზოგადოების მიმხრობა. ამ პერიოდში ხევში მასთან ერთად მუშაობდა დათიკო ხართიშვილი („მოხევე“).

ორი წლის შემდეგ შეატყობინეს, რომ დაპატიმრებას უპირებდნენ. დატოვა სნო და გაემგზავრა რუსეთში, სადაც სწავლის გასაგრძელებლად საბუთები შეიტანა ყაზანის საბეითლო ინსტიტუტში; რამდენიმე ხნის შემდეგ ინსტიტუტის რექტორმა გაიგო, რომ სირბილაძე ტფილისის სემინარიიდან იყო და სასწავლებლიდან გარიცხა.

ამავე წლის სექტემბრიდან მუშაობა დაიწყო მასწავლებლად ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების ალაგირის ქართულ სკოლაში, სადაც საზოგადოების დიდი სიყვარული დაიმსახურა, ადმინისტრაცია კი მის წინააღმდეგ განაწყო; დაპატიმრების შიშით კვლავ დატოვა სკოლა და კახეთში გაემგზავრა. თელავში მაზრის უფროსს უკვე გაცემული ჰქონდა განკარგულება მის დასაპატიმრებლად, ამიტომ სექტემბრის ბოლოს ყალბი საბუთებით საზღვარგარეთ გაემგზავარა.

ერმალოზ სირბილაძე პარიზში ცხოვრობდა წელიწადსა და რვა თვეს; მუშაობდა ემიგრანტთა პოლიტიკურ წრეებში, ისმენდა პლეხანოვის, ლენინის, მარტოვის, ტროცკის და სხვ. ლექციებსა და რეფერატებს.

სწავლობდა ფრანგულ ენას და მონაწილეობდა პოლიტიკურ გამოსვლებში - საპირველმაისო დემონსტრაციებსა და საპროტესტო მიტინგებში, რის გამოც ხშირად ჰქონდა შეტაკებები პარიზის პოლიციასთან. ამ პერიოდიდან იყენებდა ფსევდონიმებს - „პარიზელი“ და „№1“; ასევე იყენებდა ლიტერატურულ ფსევდონიმს „ე-ზი“.

1905 წლის 9 იანვრის მოვლენების შემდეგ ამხანაგებთან ერთად დაბრუნდა სამშობლოში.

1908 წლამდე პროპაგანდისტად მუშაობდა ტფილისში რსდმპ ტფილისის კომიტეტის ორგანიზაციებსა და სხვადასხვა კომისიაში ზაქრო ჩოდრიშვილთან ერთად.

რეაქციის დაწყების შემდეგ გადავიდა არალეგალურ მდგომარეობაზე, მუშაობდა ხაშურში, ზესტაფონში, ჭიათურაში; იძებნებოდა „ყვირილის პროცესის“ საქმეზე, მაგრამ პოლიციამ ვერ შეძლო მისი ვინაობის დადგენა და დაპატიმრება.

შემდგომ პერიოდში ორჯერ იყო დაპატიმრებული ტფილისსა და ბათუმში, თუმცა ვერ შეძლეს ბრალდების დასაბუთება და გაათავისუფლეს.

1908 წლის 15 აპრილს დააპატიმრეს ტფილისში, პარტიის მე-7 რაიონის ორგანიზაციის წევრებთან: ევგენი არჩვაძეს, გ. შალამბერიას, ვაშაკიძეს, ქვლივიძეებს, ნ. კიკნაძესა და ნატო გაბუნიასთან ერთად.

ერთი წლის მანძილზე იჯდა მეტეხის ციხეში.

1909 წლის სექტემბერში გაასამართლა ტფილისის სამხედრო-საოლქო სასამართლომ და 102-ე მუხლის პირველი ნაწილით მიუსაჯა სამუდამო გადასახლება ციმბირში, ენისეის გუბერნიაში.

გადასახლებული იყო სადგურ კანარაიში (ტასეევოს თემი, კანსკის მაზრა, ენისეის გუბერნია). რვა თვის შემდეგ გადაიყვანეს ტასეევოში, სადაც ჩააკითხა მეუღლემ 2 წლის ქალიშვილთან ერთად. ამ პერიოდიდან მოყოლებული, გადასახლებულებთან ერთად მუშაობდა ტყის ჭრაზე და ოჯახს არჩენდა ნადირობით. მის ბინაში ცხოვრობდა გადასახლებული ბოლშევიკი კარპე მოდებაძე.

1912 წლის ბოლოს გადასახლდა ქალაქ კანსკში. 1913 წელს რომანოვების სახლის 300 წლის იუბილესთან დაკავშირებული ამნისტიით პოლიტგადასახლებულებს მისცეს თავისუფლად ცხოვრების უფლება აღმოსავლეთ ციმბირიდან ჩელიაბინსკამდე.

ერმალოზ სირბილაძე ამ დროიდან ცხოვრობდა ციმბირის სხვადასხვა ქალაქში _ გადასახლების პირველივე ხანიდან დაინტერესებული იყო კოოპერაციით და პრაქტიკულად მუშაობდა ამ მიმართულებით, რის შედეგადაც ციმბირის სამ გუბერნიაში - ენისეის, ტობოლსკის და ტომსკის გუბერნიებში 270-ზე მეტი კოოპერატივი დააარსა (ერბოსა და კარაქის მომხმარებელთა არტელები); მისივე ინიციატივით მოეწყო სამი დიდი კოოპერაციული კავშირი - ორი ტომსკის გუბერნიაში და ერთიც ომსკში.

კოოპერაციული მუშაობის პარალელურად მონაწილეობდა მცირე პოლიტიკურ წრეებში, რომელთაც, გარდა პოლიტიკურ საკითხებზე დისკუსიისა, მთავარ მიზნად გადასახლებულთა დახმარება ჰქონდათ დასახული.

1917 წლის თებერვლის რევოლუციამ მიუსწრო ქალაქ ნოვო-ნიკოლაევსკში (ნოვოსიბირსკი), სადაც აირჩიეს მუშათა და ჯარისკაცთა დეპუტატების საბჭოს პრეზიდიუმის წევრად; მუშაობდა არმიაში კულტურის მიმართულებით, აარსებდა ბიბლიოთეკებსა და მართავდა წარმოდგენებს.

1917 წლის შემოდგომაზე ამხანაგებთან ერთად დაბრუნდა საქართველოში და 2 თვის შემდეგ კვლავ განაგრძო მუშაობა; 6 თვის განმავლობაში იყო ამიერკავკასიის სეიმის რწმუნებული ზაქათალაში, სადაც ხელმძღვანელობდა ადგილობრივ გლეხთა კომიტეტების დაარსებას.

შემდგომ ერთი წლის განმავლობაში იყო სიღნაღის ქალაქის თავი.

პარალელურად მუშაობდა მიწათმოქმედების სამინისტროში საქართველოს სახელმწიფო მამულების რევიზორად, იყო სამინისტროს საბჭოს წევრი.

1919 წლიდან ერმალოზ სირბილაძე იყო საქართველოს სახალხო გვარდიის მთავრი შტაბის წევრი.

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად ჩაირიცხა 1919 წლის 9 მაისიდან, ერთ-ერთი გარდაცვლილი დეპუტატის ადგილას, საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის სიით; იყო აგრარული კომისიის თავმჯდომარის ამხანაგი.

ამავე წლის სექტემბერში ამოირიცხა წევრობიდან დამატებითი არჩევნების შემდეგ ხმების გადაანგარიშების შედეგად, სოციალ-დემოკრატიული პარტიისათვის დეპუტატთა მანდატების შემცირების გამო.

1919 წლიდან იყო თბილისის ქალაქის საბჭოს ხმოსანი.

1920 წელს „გაუგებრობის“ გამო დატოვა სიღნაღის ქალაქისთავობა და მუშაობდა თბილისში კოოპერატივ „Возрождение“-ში.

1921 წელს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის საბჭოთა რუსეთის მიერ ოკუპირების შემდეგ გაჰყვა მთავრობას სტამბოლში, მაგრამ 3-4 თვის შემდეგ დაბრუნდა. ბათუმში 2-3 დღით იყო დაპატიმრებული, შემდეგ კი თბილისიში 1 დღით.

1922-1923 წლებში მუშაობდა საქართველოს ცენტრალურ კოოპერატიულ კავშირში („ცეკავშირი“) ინსტრუქტორად.

სამსახურიდან გათავისუფლების შემდეგ ცდილობდა სამუშაოს შოვნას;

1923 წლის 19 თებერვალს დააპატიმრეს ქუჩაში, სახკომსაბჭოს წინ. მაშინვე გადაიყვანეს საქართველოს სსრ საგანგებო კომისიის (ჩეკა) კომენდატურაში.

ერმალოზ სირბილაძემ დაკითხვისას განაცხადა, რომ ციმბირში გადასახლებისთანავე რეალურად ჩამოშორდა პოლიტიკურ საქმიანობას, საბჭოთა ხელისუფლების წინააღმდეგ არ მუშაობდა და „მენშევიკურ“ პარტიასთან კავშირი გაწყვეტილი ჰქონდა.

საქართველოს ჩეკას პრეზიდიუმის 1923 წლის 3 მაისის დადგენილებით ერმალოზ სიბილაძე, როგორც „მავნე ანტისაბჭოთა ელემენტი“ 5 მაისს პოლიტპატიმართა დიდ ჯგუფთან ერთად 5 წლის ვადით გადაასახლეს ციმბირში - პერმის გუბერნიის ჩერდინის მაზრის სოფელ ნირუბში.

1923 წლის 9 ივლისს მეუღლემ თხოვნით მიმართა საქართველოს სსრ სახკომსაბჭოს, ნება მიეცათ ერმალოზ სირბილაძისათვის, რომელიმე საქალაქო პუნქტში გადასულიყო საცხოვრებლად - პერმში, ნოვონიკოლაევსკში, ბარნაულში ან ომსკში. მას უფლება მისცეს, ქალაქ ანდიჟანში გადასახლებულიყო, სადაც ოჯახმა ჩააკითხა საცხოვრებლად.

1924 წლის ბოლოს, საქართველოს სსრ ცენტრალური აღმასკომის განკარგულებით ერმალოზ სირბილაძე პოლიტგადასახლებულთა ჯგუფთან ერთად გაათავისუფლეს და სამშობლოში დაბრუნების ნება მისცეს მას შემდეგ, რაც მათ განცხადებით მიმართეს ცაკს, რომ ანტისაბჭოთა მუშაობას შეწყვეტდნენ.

დაბრუნების შემდეგ, 1925 წლის სექტემბრიდან ერმალოზ სირბილაძე კვლავ ცეკავშირის სისტემაში, „ბაღბოსტანკავშირის“ ინსტრუქტორად მუშაობდა 1927 წლამდე - დაწესებულების ლიკვიდაციამდე.

მომდევნო წლებში მუშაობდა „პოლიტკატორღელთა“ საზოგადოების გამომცემლობის #2 მაღაზიაში. საზოგადოების ლიკვიდაციის შემდეგ პენსიაზე გავიდა.

1937-1938 წლების დიდი საბჭოთა ტერორის დროს საქართველოს სსრ შინსახკომმა ძალისმიერი მეთოდებით, ზეწოლის გზით მოახერხა მიეღო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ყოფილი ლიდერებისაგან, მათ შორის დამფუძნებელი კრების დეპუტატებისაგან, აღიარებითი ჩვენებები, რომელთა თანახმადაც საქართველოში არსებობდა კონტრრევოლუციური „მენშევიკური ცენტრი“, რომლის მიზანიც შეიარაღებული გადატრიალება და უცხოეთიდან სამხედრო ინტერვენციით საბჭოთა სახელმწიფოს დამხობა იყო.

საქართველოს სსრ შინსახკომმა ერმალოზ სირბილაძე ამ ორგანიზაციაში მუშაობის ბრალდებით დააპატიმრა ქალაქ წყალტუბოში.

1937 წლის 26 დეკემბერს საქართველოს სსრ შინსახკომთან არსებულმა განსაკუთრებულმა სამეულმა (ე. წ. „ტროიკა“) ერმალოზ სირბილაძეს დახვრეტა მიუსაჯა.

დახვრიტეს იმავე ღამეს.

წყაროები:

საქართველოს ეროვნული არქივი, ცენტრალური საისტორიო არქივი, ფონდი #1836, ანაწერი #1, საქმე #108; საქმე #109; ფონდი #1833, ანაწერი #1, საქმე #155; საქმე #157; საქმე #187; საქმე #1382. ფონდი #153, ანაწერი #3, ტფილისის გუბერნიის ჟანდარმთა სამმართველოს ფოტო კარტოთეკა.

საქართველოს ეროვნული არქივი, უახლესი ისტორიის ცენტრალური სახელმწიფო არქივი, ფონდი #566, ანაწერი #2, საქმე #128.

საქართველოს შსს აკადემიის არქივი. 1-ლი განყოფილება (ყოფილი სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტის არქივი), ფონდი #6, საქმე # 23406.

საქართველოს შსს აკადემიის არქივი. 1-ლი განყოფილება (ყოფილი სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტის არქივი), ფონდი #8 - საქართველოს სსრ შინსახკომთან არსებული განსაკუთრებული სამეულის (ე.წ. „ტროიკის") სხდომის ოქმები.

ფოტო: საქართველოს ეროვნული არქივი, კინო-ფოტო-ფონო დოკუმენტების ცენტრალური სახელმწიფო არქივი, ტფილისის გუბერნიის ჟანდარმთა სამმართველოს ფოტო-კარტოთეკა.