გედევანიშვილი იოსებ კონსტანტინეს ძე
პერსონალური
დაბადების თარიღი : 1872-01
გარდაცვალების თარიღი : 1939-24-12
სქესი : კაცი
ეროვნება : ქართველი
აღმსარებლობა :
მეტსახელი : სოსო
ფსევდონიმი : „ი. გე-ვა-ლი“, „გე-ვა-ლი“
გეოგრაფიული
დაბადების ადგილი : მცხეთა, საქართველო
გარდაცვალების ადგილი : მცხეთა, თბილისი
საცხოვრებელი ადგილი : მცხეთა, თბილისი, პეტერბურგი,
სოციალური
სოციალური წარმოშობა : აზნაური
სტატუსი : სამხედრო მოსამსახურე
განათლება : უმაღლესი
პროფესია : სამხედრო მოსამსახურე
პოლიტიკური
პარტია : საქართველოს კომუნისტური პარტია , საქართველოს სოციალისტ-ფედერალისტთა სარევოლუციო პარტია , საქართველოს მემარცხენე სოციალისტ-ფედერალისტთა პარტია
თანამდებობა : საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სამხედრო სამინისტროს საერთო განყოფილების უფროსი, ქართული ბრიგადის შტაბის უფროსი, საქართველოს რესპუბლიკის სამხედრო სამინისტროს საერთო განყოფილების უფროსი, საქართველოს პარლამენტის დეპუტატი, საქართველოს დამფუძნებელი კრების დეპუტატი,
რეპრესია : 1906, 1922, 1923
საზოგადოებრივი
ორგანიზაცია :
ბიოგრაფია

იოსებ (სოსო) კონსტანტინეს ძე გედევანიშვილი დაიბადა 1872 წლის იანვარში, ტფილისის გუბერნიის დუშეთის მაზრის სოფელ მცხეთაში, აზნაურის ოჯახში. ეროვნებით ქართველი.

დაამთავრა ტფილისის კადეტთა კორპუსი და პავლოვსკის სამხედრო სასწავლებელი.

სწავლობდა რუსეთის იმპერიის გენშტაბის აკადემიაში.

1904 წლიდან იყო საქართველოს სოციალ-ფედერალისტთა სარევოლუციო პარტიის წევრი.

1906 წლამდე მსახურობდა არმიაში, 66-ე სარეზერვო ბრიგადის შტაბის ადიუტანტად, კაპიტნის ჩინით.

1906 წელს პოლიტიკური რწმენის გამო დატოვა სამხედრო სამსახური.

1906 წელს დააპატიმრეს დუშეთის ხაზინის ძარცვაში მონაწილეობის ბრალდებით - დანაშაულის შეუტყობინებლობის გამო მიუსაჯეს 2 წლით პატიმრობა ე. წ. „კრეპოსტში“ და უფლებების აყრა; საბოლოო ჯამში ციხეში იჯდა 6 წელს.

გათავისუფლების შემდეგ, 1913 წლიდან, ეწეოდა ლიტერატურულ საქმიანობას, წერდა პიესებს, თანამშრომლობდა გაზეთებთან „ი. გე-ვა-ლის“ და „გე-ვა-ლის“ ფსევდონიმებით.

თავს ირჩენდა მიწის დამუშავებით. პარალელურად აგრძელებდა პოლიტიკურ საქმიანობას სოციალისტ-ფედერალისტთა პარტიაში.

1917 წლის თებერვლის რევოლუციის დროს იყო 218-ე სათადარიგო ქვეითი ბრიგადის ასეულის უფროსი, შემდეგ კი ქართული ბრიგადის შტაბის უფროსი.

1918 წლიდან იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სამხედრო სამინისტროს საერთო განყოფილების უფროსი, ბრიგადის მეთაური.

1918 წლის განმავლობაში იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პარლამენტის წევრი.

1918 წლიდან მეთაურობდა საქართველოს სოციალისტ-ფედერალისტთა სარევოლუციო პარტიის შეიარაღებულ რაზმს.

მონაწილეობდა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის არმიის სამხედრო ოპერაციებში.

1919 წლის 12 მარტიდან არჩეული იყო საქართველოს რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად საქართველოს სოციალისტ-ფედერალისტთა სარევოლუციო პარტიის სიით. იყო სამეურნეო-საგამგეო კომისიის წევრი. ამავე წლის 15 აპრილს, სამხედრო სამსახურის გამო უარი თქვა დეპუტატის მანდატზე.

1921 წელს, საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ოკუპირების დროს გადააყენეს თანამდებობიდან, შულავერის მიმართულებაზე თავდაცვის ორგანიზებისას დაშვებული შეცდომების გამო.

საქართველოს ოკუპირების შემდეგ იყო „ქართული წითელი არმიის“ შემადგენლობაში, საიდანაც გადაიყვანეს სამხედრო-საზღვაო კომისარიატის რეზერვში; იყო კომუნისტური შემადგენლობის სკოლის უფროსი ექვსი თვის განმავლობაში, 1922 წლის დეკემბრამდე. იყო ქართულ ენაზე სამხედრო წესდებების მთარგმნელი კომისიის წევრი.

იოსებ გედევანიშვილი პირველად დაპატიმრეს 1922 წლის 17 მაისს, მცხეთაში, საკუთარ სახლში. ძიებამ ვერ მოახერხა დაედასტურებინა 1918-1921 წლებში „ბოლშევიკური აჯანყებების“ დროს მის მიერ ბოლშევიკების დახვრეტის ბრძანების გაცემის ფაქტები.

მეორედ დააპატიმრეს 1923 წლის 3 მარტს, მცხეთაში, საკუთარ სახლში, „გაერთიანებული სამხედრო ცენტრის“ წევრობის ბრალდებით, იმავე დღეს მოათავსეს ამიერკავკასიის ჩეკას კომენდატურაში.

6 მარტის დაკითხვაზე მან კატეგრიულად უარყო ამ ცენტრის წევრობა და მისი არსებობის შესახებ ინფორმაციის ფლობა.

3 აპრილის დაკითხვაზე თქვა, რომ 1922 წელს სახლში მიიპატიჟა გენერალმა ვარდენ წულუკიძემ, სადაც მასთან ერთად იყო გენერალი ალექსანდრე ანდრონიკაშვილი; ვარდენ წულუკიძის განმარტებით, საბჭოთა არმია მალე თურქეთს დაესხმებოდა თავს და ქართველი ოფიცრები მოსალოდნელი ანარქიისათვის უნდა მომზადებულიყვნენ; ამ საქმეში მონაწილეობაზე გედევანიშვილმა უარი თქვა, რამდენადაც სოფლად ცხოვრობდა, მიწას ამუშავებდა და ყოველგვარი პოლიტიკური საქმიანობისაგან ჩამოშორებული იყო.

„სამხედრო ცენტრის“ საქმეზე დაპატიმრებული სხვა სამხედროთა ჩვენები გედევანიშვილთან დაკავშირებით ურთიერთგამომრიცხავი იყო: ნაწილი ადასტურებდა მის მონაწილეობას ცენტრის საქმიანობაში, ნაწილი უარყოფდა და შემდეგ ადასტურებდა.

1923 წლის 15 მაისის საბრალდებო დასკვნაში გამომძებელმა იოსებ გედევანიშვილისთვის - კოტე აფხაზთან, ვარდენ წულუკიძესთან, როსტომ მუსხელიშვილთან, ალექსანდრე ანდრონიკაშვილთან, გიორგი ხიმშიაშვილთან - ერთად სასჯელი უმაღლესი ზომა დახვრეტა მოითხოვა, რამდენადაც დადასტურებულად ცნო მათი ბრალეულობა.

1923 წლის 19 მაისს, საქართველოს და ამიერკავკასიის სსრ საგანგებო კომისიის კოლეგიების გაფართოებულმა სხდომამ გედევანიშვილის საქმის განხილვა გადადო, დანარჩენებს კი დახვრეტა მიუსაჯა.

1923 წლის 23 მაისს, ამიერკავკასიის სსრ საგანგებო კომისიის კონტრდაზვერვის განყოფილების 1-ლი ქვეგანყოფილების უფროსის თანაშემწემ ზალპეტერმა განიხილა გედევანიშვილის საქმე და დაასკვნა, რომ „დამუშავებისათვის“ აღარ იყო აუცილებელი მისი პატიმრობაში ყოფნა და შეიძლებოდა დაუყოვნებლივ გაეთავისუფლებინათ, ხოლო საქმე ზაკჩეკას კოლეგიას გადასცემოდა განსახილველად.

გათავისუფლების შემდეგ აგრძელებდა პუბლიცისტურ საქმიანობას.

1923 წელს ხელმძღვანელობდა „მემარცხენე სოციალისტ-ფედერალისტების“ პარტიის „თვითლიკვიდაციის პროცესს; პარტიის დაშლის შემდეგ მისი წევრების დიდი ნაწილი, მათ შორის იოსებ გედევანიშვილიც, კომუნისტურ პარტიაში შევიდნენ.

მცირე ხნის განმავლობაში მუშაობდა ხელოვნების მთავარ სამმართველოში.

შემდგომ დატოვა თბილისი და დაუბრუნდა მეურნეობას მცხეთაში; კომუნისტურ პარტიაში დარჩა ფიქტიურად.

გარდაიცვალა 1939 წლის 24 დეკემბერს, მცხეთაში.

დაკრძალულია სვეტიცხოვლის ეზოში.



წყაროები:

საქართველოს ეროვნული არქივი, ცენტრალური საისტორიო არქივი, ფონდი #1836, ანაწერი #1, საქმე #108; საქმე #109; ფონდი #1833, ანაწერი #1, საქმე #155; საქმე #157; საქმე #187; საქმე #1382.

საქართველოს შსს აკადემიის არქივი. 1-ლი განყოფილება (ყოფილი სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტის არქივი), ფონდი #6, საქმე #22280, საქმე #23533.

იოსებ მჭედლიშვლის დღიური 1924-1941, ლიტერატურის მუზეუმი, თბილისი, 2014 წ.

ფოტო: ი, ჭავჭავაძის სახელობის საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა, ციფრული ფოტომატიანე, ლუარსაბ ტოგონიძის კოლექცია.