ბოლქვაძე ელისაბედ იოსების ასული
პერსონალური
დაბადების თარიღი : 1885-08
გარდაცვალების თარიღი : 1937-02-22
სქესი : ქალი
ეროვნება : ქართველი
აღმსარებლობა :
მეტსახელი : ლიზა
ფსევდონიმი : „თამარა“, „მისკო“, „ხვარამზე“.
გეოგრაფიული
დაბადების ადგილი : სამხვთო, საქართველო
გარდაცვალების ადგილი : მინუსინსკი, რუსეთი
საცხოვრებელი ადგილი : ნატანები, ბათუმი, თბილისი, ობის კამენი, მინუსინსკი
სოციალური
სოციალური წარმოშობა : აზნაური
სტატუსი : მოსამსახურე
განათლება : საშუალო
პროფესია : კოოპერატორი
პოლიტიკური
პარტია : რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია (რსდმპ) , რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია - "ბოლშევიკების" ფრაქცია (რსდმპ-ბ) , საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია
თანამდებობა : გურიის ქალთა სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაციის ხელმძღვანელი, რსდმპ(მ) გურიიის კომიტეტის წევრი, საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ცენტრალური კომიტეტის წევრი, საქართველოს დამფუძნებელი კრების დეპუტატი, საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის არალეგალური ცენტრალური კომიტეტის თავმჯდომარე, საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის არალეგალური ტფილისის კომიტეტის თავმჯდომარე,
რეპრესია : 1907, 1923, 1926, 1927, 1930, 1936, 1937
საზოგადოებრივი
ორგანიზაცია : გურიის ქალთა საზოგადოება, ნატანების რაიონული კოოპერატივთა კავშირი, საქართველოს პოლიტიკური წითელი ჯვარი
ბიოგრაფია

ელისაბედ (ლიზა) იოსების ასული ნაკაშიძე (ბოლქვაძე) დაიბადა 1885 წლის აგვისტოში, ქუთაისის გუბერნიის, ოზურგეთის მაზრის სოფელ სამხვთოში, აზნაურის ოჯახში.

დაამთავრა ტფილისის ქალთა მესამე გიმნაზია.

1904 წლიდან იყო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის წევრი; მუშაობდა გურიაში გლეხებს შორის.

1905 წელს, სოციალ-დემოკრატიულ პარტიაში განხეთქილების დაწყების შემდეგ, მიემხრო ე. წ. „მენშევიკებს„; იყო გურიის ქალთა სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაციის ხელმძღვანელი.

ამავე პერიოდში დაქორწინდა რევოლუციონერ გლეხ ბოლქვაძეზე, რამაც მშობლების დიდი უკმაყოფილება გამოიწვია.

1907 წელს გურიის პარტიულმა ორგანიზაციებმა აირჩიეს სოციალ-დემოკრატიული პარტიის გურიიის კომიტეტის წევრად; 1907 წელსვე, გურიის კომიტეტის დაპატიმრებისა და გადასახლების შემდეგ, ლიზა ბოლქვაძე გაძევებული იყო ამიერკავკასიდან.

საქართველოში დაბრუნდა 1917 წლის თებერვლის რევოლუციის შემდეგ.

1917 წლის 20 მარტს ლიზა ბოლქვაძე აირჩიეს გურიის ქალთა საზოგადოების თავმჯდომარედ; იყო ნატანების რაიონულ კოოპერატივთა კავშირის თავმჯდომარეც.

1918 წლის მარტში იყო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ცენტრალური კომიტეტის წევრობის კანდიდატი.

1919 წლის 12 მარტიდან აირჩიეს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად სოციალ-დემოკრატების სიით. იყო შრომის და მომარაგების კომისიების წევრი.

1921 წელს, საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ოკუპირების შემდეგ დარჩა საქართველოში და ჩაბმული იყო წინააღმდეგობის მოძრაობაში.

1923 წელს დააპატიმრეს და 2 მაისს, საქართველოს სსრ საგანგებო კომისიის (ჩეკა) დადგენილებით, „მენშევიკური პარტიის“ 78-კაციან ჯგუფთან ერთად იგი გადაასახლეს ურალის მხარეში. ამავე პერიოდში ბათუმში დააპატიმრეს ლიზა ნაკაშიძის მამა - იოსებ მიხეილის ძე ნაკაშიძე, რომელსაც ამ დროისათვის უკვე ეჭვმიტანილ ოთარ და მუშნი დადიანებთან კავშირი და იარაღის გადამალვა ედებოდა ბრალად. საგანგებო კომისიამ მისი ბრალდების ფაქტებით დასაბუთება ვერ მოახერხა, მაგრამ, ადგილობრივი ხელისუფლების შუამდგომლობების მიუხედავად, იოსებ ნაკაშიძე მაინც დატოვა პატიმრობაში რამდენიმე თვით; იოსებ ნაკაშიძე გათავისუფლებიდან მალევე გარდაიცვალა.

1923 წლის 30 დეკემბერს, სოციალ-დემოკრატიული პარტიის ყოფილი წევრის, საქართველოს არალეგალური პროფკავშირების ყოფილი ლიდერის ილარიონ გიორგაძის მკვლელობის შემდეგ, რომელიც ბოლშევიკურმა ხელისუფლებამ „მენშევიკებს“ მიაწერა, საქართველოს საგანგებო კომისიამ მძევლად გამოაცხადა დაპატიმრებული და გადასახლებაში მყოფი 38 სოციალ-დემოკრატი „მენშევიკი,“ მათ შორის - ლიზა ბოლქვაძე და მსგავსი ფაქტის განმეორების შემთხვევაში მათი დახვრეტით დაიმუქრა.

1924 წლის აგვისტოს აჯანყების ჩახშობის შემდეგ, ბოლშევიკური რეჟიმის მიერ ტაქტიკის შეცვლის და რეპრესიების შერბილების კამპანიის ფარგლებში, გადასახლებულთა ნაწილს უფლება მისცეს დაბრუნებულიყვნენ სამშობლოში. ლიზა ბოლქვაძე-ნაკაშიძე საქართველოში დაბრუნდა 1925 წელს. თავდაპირველად ცხოვრობდა გურიაში; მალე ჩავიდა თბილისში, სადაც დაიწყო სამსახური საქართველოს სსრ შინავაჭრობის სახალხო კომისარიატში.

პარალელურად იგი კოოპტაციით შეიყვანეს საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის არალეგალური ცენტრალური კომიტეტის შემადგენლობაში. 1926 წლის 22 თებერვალს, არალეგალური ცეკას მდივნის ელეონორა ტერ-ფარსეგოვა-მახვილაძის დაპატირების შემდეგ ლიზა ბოლქვაძე ცეკას და თბილისის კომიტეტის ხელმძღვანელი გახდა და ენერგიული ზომები მიიღო მუშაობის გასააქტიურებლად, მოაწესრიგა კონსპირაციული კავშირები პარტიის საზღვარგარეთის ბიუროსთან და პოლიტპატიმართა ოჯახების დახმარების მექანიზმი.

იყენებდა პარტიულ მეტსახელებს - „თამარა“, „მისკო“, „ხვარამზე“.

ლიზა ბოლქვაძე საქართველოს სსრ საგანგებო კომისიამ დააპატიმრა 1926 წლის 29 ივნისს. 8 ივლისს დაკითხვაზე უარი თქვა, მიეცა ინფორმაცია პარტიული კავშირების და პარტიის მდგომარეობის შესახებ; თუმცა აღიარა, რომ გადასახლებიდან დაბრუნების შემდეგ კვლავ განაგრძობდა არალეგალურ ანტისაბჭოთა საქმიანობას, მაგრამ თავი დამნაშავედ არ ცნო.

საქართველოს და ამიერკავკასიის საგანგებო კომისიის კოლეგიასთან არსებულმა ადმინგადასახლების განსაკუთრებულმა სათათბირომ ლიზა ბოლქვაძე 1926 წლის 24 ივლისს მოსკოვში გადაგზავნა სსრკ გაერთიანებული სახელმწიფო პოლიტიკური სამმართველოს (ОГПУ) კოლეგიათან არსებული განსაკუთრებული სათათბიროს განკარგულებაში, რსფსრ-ს რომელიმე საკონცენტრაციო ბანაკში მისი გადასახლების რეკომენდაციაზე სანქციისათვის; ამ უკანასკნელმა 1926 წლის 20 აგვისტოს ლიზა ბოლქვაძეს 3-წლიანი პატიმრობა მიუსაჯა და კრასნოიარსკის მხარეში, მინუსინსკის პოლიტიზოლატორში გადააგზავნა.

ამავე სათათბირომ ამიერკავკასიის რსფსრ-ს ცენტრალური აღმასრულებელი კომიტეტის პრეზიდიუმის 1926 წლის 10 დეკემბრის შუამდგომლობის შემდეგ, 1927 წლის 7 იანვარს შრომა-გასწორების კოლონიაში სამწლიანი პატიმრობა გადასახლებით შეუცვალა; 1930 წლის 18 იანვარს კი გადასახლების ვადა სამი წლით გაუგრძელა. 1933 წლის 4 თებერვალს ამ ვადის ამოწურვის შემდეგ, ამავე კოლეგიამ მხოლოდ ურალის მხარეში ცხოვრების უფლებით გაათავისუფლა.

გათავისუფლების შემდეგ ცხოვრობდა ალტაის მხარეში, ქალაქ ობის კამენში. მუშაობდა გადასახლებულთა შორის „პოლიტიკური წითელი ჯვრის“ ხაზით.

1936 წლის პირველ ნახევარში შინსახკომის კამენის რაიონულმა განყოფილებამ მსხვილმასშტაბიანი ოპერაცია ჩაატარა და პოლიტიკური საბაბით გადასახლებული ქართველი სოციალ-დემოკრატების დიდი ჯგუფი დააკავა; ძიების ვერსიით, გადასახლებაში ჩამოყალიბებული ურთიერთდახმარების არაფორმალური მექნიზმების, მიმოწერისა და შეკრებების უკან იდგა კონტრრევოლუციური ორგანიზაცია, რომლის მთავარი ორგანიზატორები იყვნენ ცნობილი სოციალ-დემოკრატები, დამფუძნებელი კრების დეპუტატები - ლიზა ბოლქვაძე და კონსტანტინე (კოტე) ანდრონიკაშვილი.

ლიზა ბოლქვაძე შინსახკომის კამენის რაიონულმა განყოფილებამ 1936 წლის 4 აპრილს დააპატიმრა; დაკითხვებზე, დაპატიმრებულთა უმრავლესობის მსგავსად, იგი კატეგორიულად უარყოფდა კონტრრევოლუციური ორგანიზაციის არსებობას და „მენშევიკების“ საზღვარგარეთის ბიუროსთან კავშირს; პირადი კავშირების დასახელებაზე კი უარს აცხადებდა.

ძიებამ მოახერხა მოწმის სტატუსით დაკითხულ ადგილობრივ მცხოვრებთაგან და რამდენიმე დაპატიმრებულისაგან (სავარაუდოდ ფიზიკური ზეწოლის გამოყენებით) სასურველი ინფორმაციის მიღება, თუმცა ბრალდების ფაქტებით დადასტურება ვერ შეძლო; მიუხედავად ამისა, საკმარისად ჩათვალა ჩვენებაში მოყვანილი ინფორმაცია, რომ გადასახლების ადგილებში ორგანიზებული ჯგუფების მიზანი გადასახლებულთა შორის მენშევიკური პარტიის რიგების განმტკიცება და პარტიული ცხოვრების შენარჩუნება (რაც რეალურად ხდებოდა კიდეც) იყო, რის საფუძველზეც დაასკვნა, რომ ორგანიზაციები მჭიდროდ იყვნენ დაკავშირებული„მენშევიკური“ პარტიის საზღვარგარეთის ბიუროსთან და კონტრრევოლუციური გადატრიალებისათვის მზადებაში ჩართული.

სსრკ-ს შინსახკომის კოლეგიასთან არსებულმა განსაკუთრებულმა სათათბირომ ლიზა ბოლქვაძეს 1936 წლის 21 სექტემბერს 5 წლით კრასნოიარსკის მხარეში გადასახლება მიუსაჯა.

1936 წლის 6 ნოემბერს ლიზა ბოლქვაძე კვლავ დააპატიმრეს ქალაქ მინუსინსკში. 1937 წლის 13 თებერვალს, კრასნოიარსკის მხარის შინსახკომთან არსებულმა განსაკუთრებულმა სამეულმა (ე. წ. „ტროიკა") დახვრეტა მიუსაჯა; დახვრიტეს 22 თებერვალს, ქალაქ მინუსინსკში.

რეაბილიტირებულია 1956 წლის 22 სექტემბერს კრასნოიარსკის სამხარეო სასამართლოს და 1989 წლის 23 აპრილს ალტაის სამხარეო პროკურატურის მიერ.



წყაროები:

საქართველოს ეროვნული არქივი, ცენტრალური საისტორიო არქივი, ფონდი #1836, ანაწერი #1, საქმე #108; საქმე #109; ფონდი#1833, ანაწერი #1, საქმე #1382; ფონდი #2117, ანაწერი #1, საქმე #318, გვ. 83ა.

საქართველოს შსს აკადემიის არქივი; 1-ლი განყოფილება (ყოფილი სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტის არქივი), ფონდი #6, საქმე #36363.

„თეატრი და ცხოვრება", 9 აპრილი, 1917 წ., #15.

„კაენ, სად არის ძმა შენი?!", კირთაძე ნესტან (ელისაბედ), თბილისი, მერანი, 1998 წ.

ფოტო: „საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორია“, საზოგადოებრივი არქივი, ნიკოლოზ გელაშვილის კოლექცია.

ქართველი პოლიტპატიმრები გადასახლებაში. მარჯვნივ - ელისაბედ ბოლქვაძე.