თეიმურაზ სტეფანეს ძე ჭელიძე დაიბადა 1876 წლის აგვისტოში (ძველი სტილით), ქუთაისის გუბერნიის რაჭის მაზრის პატარა ონის საზოგადოების სოფელ ბაჯში, გლეხის ოჯახში; ეროვნებით ქართველი.

მამა ხარაზი ჰყავდა.

დაწყებითი განათლება მიიღო პატარა ონის საზოგადოების სასოფლო-სამინისტრო ერთკლასიან სკოლაში.

სწავლობდა ხარაზობას, მუშაობდა სოფლად.

1902 წელს სოფელ ბაჯში სამსონ სოსიას ძე ჭელიძის სახლში დაარსდა თვითგანვითარებისა და კულტურის წრე, რომელმაც მალევე სამკითხველოც მოაწყო; სამკითხველოსა და წრის ერთ-ერთ ხელმძღვანელად თეიმურაზ ჭელიძეც იყო არჩეული.

1905 წლიდან იყო რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის „მენშევიკების“ ფრაქციის წევრი.

აქტიურად მონაწილეობდა 1905 წლის რევოლუციურ მოძრაობაში რაჭა-ლეჩხუმში.

1914 წლიდან მობილიზებული იყო არმიაში და მსახურობდა თურქეთის ფრონტზე ასეულის კაპტენარმუსად (ზემდეგი) მე-17 მსროლელ პოლკში.

1917 წლის იანვრიდან იმავე წოდებით გადაიყვანეს 1-ლ ქართულ მსროლელ პოლკში, სადაც მსახურობდა ამავე წლის მარტამდე. 1917 წლის მარტში დემობილიზდა.

1919 წლის 12 მარტიდან აირჩიეს საქართველოს რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის სიით; იყო სამეურნეო-საგამგეო კომისიის წევრი.

1921 წლის იანვარში საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის სხვა 11 წევრთან ერთად ჩამოაყალიბა ოპოზიციური ჯგუფი „სხივი“, რომელიც აკრიტიკებდა პარტიას იდეური პრინციპების დარღვევის, სახელმწიფო მმართველობის წარუმატებელი კურსისა და პარტიაში შიდა დემოკრატიის შესუსტების გამო. 1921 წლის იანვარში საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის თბილისის ორგანიზაციების კონფერენციაზე „სხივის“ ჯგუფს უმრავლესობამ მოსთხოვა, დაეცვა პარტიული დისციპლინა და შეეწყვიტა საკუთარი პარტიის ღია კრიტიკა გაზეთ „ახალი სხივის“ ფურცლებზე; წინააღმდეგ შემთხვევაში ისინი გაირიცხებოდნენ პარტიიდან. საპასუხოდ, „სხიველთა“ ჯგუფმა 1921 წლის 11 თებერვლის დამფუძნებელი კრების სხდომაზე საჯაროდ განაცხადა საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის დატოვებისა და „დამოუკიდებელი სოციალ-დემოკრატიული პარტია „სხივის“ შექმნის შესახებ, რომელმაც ცალკე ოპოზიციური ფრაქცია შეადგინა დამფუძნებელ კრებაში.

1921 წელს საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ოკუპირების შემდეგ დარჩა საქართველოში, ცხოვრობდა მშობლიურ სოფელში და ჩაბმული იყო წინააღმდეგობის მოძრაობაში.

მუშაობდა ქუთაისში - იყო რაჭული მევენახეობის საზოგადოებრივ კოოპერატივ „ხვანჭკარას“ ერთ-ერთი დამაარსებელი და გამგეობის წევრი.

1921 წელს 1 თვით იყო დაპატიმრებული რაჭაში.

მეორედ დააპატიმრეს 1922 წლის 17 სექტემბერს, ჭრებალოში, ქუჩაში, არალეგალური კონტრრევოლუციური საქმიანობის ბრალდებით. ძიების ინფორმაციით მას კავშირი ჰქონდა იატაკქვეშა მოძრაობის ლიდერებთან.

1922 წლის 14 ოქტომბერს, საქართველოს სსრ საგანგებო კომისიის (ჩეკა) საიდუმლო განყოფილების რწმუნებულის თანაშემწე თოლორდავამ განიხილა ლეჩხუმის მაზრის ინფორპუნქტის საქმე დაპატიმრებული 15 მოქალაქის, მათ შორის თეიმურაზ ჭელიძის, შესახებ სვანეთში და ლეჩხუმში კონტრრევოლუციური საქმიანობის და აჯანყების მოწყობის ბრალდებით და დაასკვნა, რომ, საქმე არ გამოუძიებიათ, ხოლო პატიმრები კი ამ ხნის მანძილზე ქუთაისის „გამასწორებელ სახლში“ იმყოფებოდნენ, საქმის მასალები და პატიმრები სასწრაფოდ გადაეგზავნათ ქუთაისის პოლიტბიუროში (ჩეკას რაიონული განყოფილება).

17 ნოემბერს თეიმურაზ ჭელიძემ, სხვა პატიმრებთან - იაკინთე მუსერიძესა და ილიკო ლეკიშვილთან ერთად თხოვნით მიმართა პოლიტბიუროს, რომ ისინი დაბეზღებით და უსაფუძვლოდ იყვნენ დაპატიმრებული, მათი ოჯახები კი მძიმე მდგომარეობაში ჩავარდნენ მარჩენალის დაპატიმრების გამო და შუამდგომლობა სთხოვეს ამნისტიით გასათავისუფლებლად.

თეიმურაზ ჭელიძემ ქუთაისის პოლიტბიუროში 23 ნოემბრის დაკითხვაზე განაცხადა, რომ არ იცოდა მისი დაპატიმრების მიზეზი და უარყო რაიმე კავშირი სვანეთის აჯანყებასთან, რადგანაც აჯანყების დროს იგი ქუთაისში იმყოფებოდა.

1922 წლის 25 ნოემბერს ქუთაისის პოლიტბიურომ მიიღო პატიმართა ჯგუფის საქმის მასალების თბილისში, საქჩეკას განკარგულებაში გადაგზავნის გადაწყვეტილება.

1922 წლის 13 დეკემბერს ქუთაისის პოლიტბიურომ ჭელიძე, მასთან ერთად დაპატიმრებულ სხვა 14 პირთან ერთად, თბილისში, საქჩეკას განკარგულებაში გადაგზავნა. 14 დეკემბერს იგი მოათავსეს საქჩეკას კომენდატურაში.

1923 წლის 26 მაისს საქჩეკას საიდუმლო განყოფილების #1 ჯგუფის რწმუნებულმა ეჯიბიამ განიხილა ჭელიძის საქმე და რადგანაც აგენტურული ცნობების თანახმად, ჭელიძე რაჭის რაიონში მოქმედი იატაკქვეშა ორგანიზაციების ერთ-ერთი ხელმძღვანელი იყო, მისი 2 წლის ვადით იზოლაციის წესით საქართველოს სსრ-დან გადასახლება და რსფსრ-ს რომელიმე საკონცენტრაციო ბანაკში მოთავსება მოითხოვა.

1923 წლის 10 ივლისს საქჩეკას პრეზიდიუმის სხდომაზე განიხილეს თეიმურაზ ჭელიძის საქმე და დაასკვნეს, რომ, როგორც მავნე ელემენტი და საბჭოთა ხელსიუფლების შეურიგებელი მტერი, გაესახლებინათ საქართველოს სსრ-ს საზღვრებიდან 2 წლის ვადით.

თეიმურაზ ჭელიძემ 1923 წლის 14 სექტემბერსა და 4 ოქტომბერს საქჩეკას განცხადებებით მიმართა, რომელშიც განმარტავდა, რომ „მენშევიკურ“ პარტიასთან პოლიტიკური უთანხმოების გამო 1920 წლიდან ჰქონდა გაწყვეტილი კავშირი და ეკუთვნოდა „სხივის“ ჯგუფს, საბჭოთა ხელისუფლების წინააღმდეგ არ მუშაობდა და უერთდებოდა რა „ყოფილი მენშევიკების“ კონფერენციის დეკლარაციას, ითხოვდა სასჯელისაგან გათავისუფლებას, რადგანაც გადასახლების შემთხვევაში მისი ხუთსულიანი ოჯახი დაიღუპებოდა.

1923 წლის 1 ოქტომბერს საქჩეკას საიდუმლო განყოფილების #1 ჯგუფის რწმუნებულმა ჯალაღანიამ განიხილა ჭელიძის საქმე და მიიღო რა მხედველობაში, რომ ჭელიძემ პარტიიდან გასვლის შესახებ პრესაში განაცხადი გააკეთა, იგი გაეთავისუფლებინათ პატიმრობიდან. ამ დროისათვის თეიმურაზ ჭელიძე მეტეხის #2 „გამასწორებელ სახლში“ იყო მოთავსებული.

1920-იანი წლების განმავლობაში რამდენჯერმე იყო დაპატიმრებული. შევიწროებისაგან ოჯახის დასაცავად იძულებული გახდა, განქორწინებულიყო.

1930-იანი წლების შუა პერიოდში, ბოლო დაპატიმრების შემდეგ გადაასახლეს შუა აზიაში. ცხოვრობდა აღმოსავლეთ ყაზახეთის მხარეში, სემიპალატინსკში.

დააპატიმრეს 1937 წლის 1 ივნისს.

1937 წლის 23 ოქტომბერს შინსახკომის აღმოსავლეთ ყაზახეთის მხარის სამმართველოსთან არსებულმა განსაკუთრებულმა სამეულმა (ე. წ. „ტროიკა“) თეიმურაზ ჭელიძეს დახვრეტა მიუსაჯა.

რეაბილიტირებულია 1989 წლის 25 აპრილს, სემიპალატინსკის მხარის პროკურატურის მიერ.

წყაროები:

საქართველოს ეროვნული არქივი, ცენტრალური საისტორიო არქივი, ფონდი #1836, ანაწერი #1, საქმე #108; საქმე #109; ფონდი #1833, ანაწერი #1, საქმე #155; საქმე #157; საქმე #187; საქმე #1382.

საზოგადოებრივი ურთიერთობა საქართველოში; ბატონ-ყმობის გადავარდნიდან პირველ რევოლიუციამდე; 1864-1905. გრიგოლ გიორგაძე. სახელგამი. თბილისი. 1928 წელი.

საქართველოს შსს აკადემიის არქივი. 1-ლი განყოფილება (ყოფილი სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტის არქივი), ფონდი #6, საქმე #23344

საზოგადოებრივი არქივი, „საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორია", თეიმურაზ ჭელიძის კოლექცია.

ფოტო: „საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორია“, საზოგადოებრივი არქივი, თეიმურაზ ჭელიძის კოლექცია.