შენგელაია ლეონ ანდრიას ძე
პერსონალური
დაბადების თარიღი : 1887
გარდაცვალების თარიღი : 1937-10-03
სქესი : კაცი
ეროვნება : ქართველი
აღმსარებლობა :
მეტსახელი : ლეო
ფსევდონიმი :
გეოგრაფიული
დაბადების ადგილი : ობუჯი, საქართველო
გარდაცვალების ადგილი : თბილისი, საქართველო
საცხოვრებელი ადგილი : ობუჯი, თბილისი
სოციალური
სოციალური წარმოშობა : აზნაური
სტატუსი : მოსამსახურე
განათლება : უმაღლესი
პროფესია : იურისტი
პოლიტიკური
პარტია : რუსეთის სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტია , საქართველოს სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტია
თანამდებობა : საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრი, საქართველოს სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტიის ცენტრალური კომიტეტის თავმჯდომარე, საქართველოს პარლამენტის დეპუტატი, საქართველოს დამფუძნებელი კრების დეპუტატი,
რეპრესია : 1923, 1937
საზოგადოებრივი
ორგანიზაცია : „თავისუფალი გიმნაზია“, გაზეთი „შრომა", გაზეთი „სოციალისტ-ფედერალისტი“, საქართველოს სსრ რევოლუციის მუზეუმი
ბიოგრაფია

ლეონ (ლეო, ლეონიდე?) ანდრიას ძე შენგელაია დაიბადა 1887 წელს, ქუთაისის გუბერნიის, ზუგდიდის მაზრის სოფელ ობუჯში, აზნაურის ოჯახში; ეროვნებით ქართველი.

ექსტერნად დაამთავრა გიმნაზია (?), შემდგომ დაასრულა იურიდიული ფაკულტეტი (უნივერსიტეტი გაურკვეველია).

რუსეთის სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტიაში მუშაობდა 1908 წლიდან.

მეფის რეჟიმის დროს ესერთა პარტიის წევრობის ბრალდებით რამდენჯერმე იყო დაპატიმრებული და იჯდა რუსეთის სხვადასხვა ციხეში.

ხელმძღვანელობდა პარტიულ პრესას; წერდა პუბლიცისტურ წერილებს სხვადასხვა ფსევდონიმით (სახელისა და გვარის თანხვედრის გამო მწერალ ლეო შენგელაია-ქიაჩელთან, გაურკვეველია, რომელი ფსევდონიმი რომელ მათგანს ეკუთვნის).

1917 წელს სხვა ამხანაგებთან ერთად დააარსა „თავისუფალი გიმნაზია“, რომლის გამგედაც თავად მუშაობდა.

1917 წლიდან იყო სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტიის ცენტრალური ორგანოს „შრომის“ რედაქტორი; აქვეყნებდა ნაშრომებს აგრარულ საკითხებზე.

1917 წლის ნოემბერში აირჩიეს საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრად.

1918 წლის მარტში, რუსეთის სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტიის ამიერკავკასიის ორგანიზაციაში მომხდარი განხეთქილების შემდეგ გახდა საქართველოს სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტიის წევრი და შედიოდა მის მთავარ კომიტეტში. იყო საქართველოს სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტიის ცენტრალური კომიტეტის თავმჯდომარე.

1918 წლის 26 მაისს ხელი მოაწერა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამოუკიდებლობის გამოცხადების აქტს. 1918 წლის განმავლობაში იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პარლამენტის წევრი.

1919 წლის 12 მარტიდან არჩეული იყო საქართველოს რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად; იყო შრომის, აგრარული და სარეკომენდაციო კომისიების წევრი; ხელმძღვანელობდა ესერთა ფრაქციას.

1921 წელს, საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ოკუპირების შემდეგ დარჩა საქართველოში და პარტიის სხვა ლიდერებთან ერთად ცდილობდა კომპრომისის მიღწევას საოკუპაციო რეჟიმთან, ათავსებდა პუბლიცისტურ წერილებს დამფუძნებელი კრების დეპუტატის, სოციალ-ფედერალისტ თედო ღლონტის რედაქტორობით გამომავალ გაზეთ „სოციალისტ-ფედერალისტში“.

1922 წლიდან კვლავ რედაქტორობდა განახლებულ პარტიულ ბეჭდვით გამოცემა „შრომას“.

1922 წლის დასაწყისში, პარტიათა მოლაპარაკებების ფონზე, რათა საქართველოში საერთო ფრონტი შექმნილიყო ბოლშევიკურ საოკუპაციო რეჟიმთან საბრძოლველად, საქართველოს სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტიაში განხეთქილება მოხდა; 1922 წლის 20 მარტს თბილისში გაიმართა საქართველოს სოციალისტ-რევოლუციონერთა პარტიის მესამე ყრილობა, რომელიც მოაწყო ე. წ. „მემარცხენეთა“ ფრთამ. მათ პარტიიდან გარიცხულად გამოაცხადეს იოსებ გობეჩია, ივანე ლორთქიფანიძე და ილია ნუცუბიძე; აირჩიეს ახალი ცენტრალური კომიტეტი, რომლის შემადგენლობაში შევიდნენ - ლეო შენგელაია და ივანე გობეჩია. თავის მხრივ, პარტიის მეორე ნაწილმა იოსებ გობეჩიასა და ივანე ლორთქიფანიძის ხელმძღვანელობით პარტიიდან გარიცხულად ლეო შენგელაია, ივანე გობეჩია და მათი მხარდამჭერები გამოაცხადა.

განხეთქილების შემდეგ ლეო შენგელაია აგრძელებდა პუბლიცისტურ საქმიანობას და, მიუხედავად კომპრომისული კურსისა საბჭოთა რეჟიმთან დამოკიდებულებაში, რაც მასთან აქტიური, შეიარაღებული დაპირისპირების დაგმობაში გამოიხატებოდა, პრესის ფურცლებზე აკრიტიკებდა საბჭოთა რეჟიმის ნაციონალურ და ეკონომიკურ პოლიტიკას.

საქართველოს სსრ საგანგებო კომისიამ ("ჩეკა") ლეო შენგელაია დააპატიმრა 1923 წლის აპრილში, თუმცა მალევე გაათავისუფლეს, რადგან გაირკვა რომ იგი "შეცდომით" იყო დაპატიმრებული.

1920-იანი წლების ბოლოდან მუშაობდა საქართველოს სსრ რევოლუციის მუზეუმში.

1937-1938 წლების დიდი საბჭოთა ტერორის დროს, საქართველოს სსრ შინსახკომმა ძალისმიერი მეთდებით ზეწოლის გზით მოახერხა მიეღო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის და სხვა მოწინააღმდეგე პარტიების ყოფილი ლიდერებისაგან, მათ შორის დამფუძნებელი კრების დეპუტატებისაგან აღიარებითი ჩვენებები, რომლის თანახმადაც საქართველოში არსებობდა კონტრრევოლუციური პარტიული „ცენტრები“ („მენშევიკების“, „ესერების“, „ფედერალისტების“...), რომლებიც კვლავ გაერთიანდნენ „პარიტეტულ კომიტეტში“ და მიზნად დაისახეს შეიარაღებული გადატრიალების და უცხოეთიდან სამხედრო ინტერვენციის გზით საბჭოთა სახელმწიფოს დამხობა.

ლეო შენგელაია დააპატიმრეს 1937 წლის 22 ივლისს, ესერთა ანტისაბჭოთა კონტრრევოლუციური ორგანიზაციის ხელმძღვანელობის ბრალდებით.

სსრკ უზენაესი სასამართლოს სამხედრო კოლეგიის გამსვლელმა სესიამ დახვრეტის განაჩენი გამოუტანა 1937 წლის 2 ოქტომბერს.

დახვრიტეს 3 ოქტომბრის ღამით.

რეაბილიტირებულია საქართველოს სსრ უზენაესი სასამართლოს კოლეგიის მიერ 1957 წლის 8 თებერვალს.



წყაროები:

საქართველოს ეროვნული არქივი, ცენტრალური საისტორიო არქივი, ფონდი #1836, ანაწერი #1, საქმე #107, გვ. 53; საქმე #108; საქმე #109; ფონდი #1833, ანაწერი #1, საქმე #1382.

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს აკადემიის არქივი, 1-ლი განყოფილება (ყოფილი საქართველოს სსრ სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტის არქივი), ფონდი #8, საქართველოს სსრ სახელმწიფო პოლიტიკური სამმართველოს განსაკუთრებული სათათბიროს სხდომის ოქმები.

შრომა, #1, 1922 წ. საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.

სტალინური სიები საქართველოდან - ელექტრონული მონაცემთა ბაზა. კვლევა ჩაატარა ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტმა IDFI, ჰაინრიხ ბიოლის ფონდის სამხრეთ კავკასიის რეგიონალური ბიუროს და საქართველოში შვეიცარიის საელჩოს ფინანსური მხარდაჭერით; პროექტის პარტნიორები - საქართველოს შსს არქივი და საერთაშორისო საზოგადოება „მემორიალი~.

ფოტო: საქართველოს ეროვნული არქივი, საქართველოს უახლესი ისტორიის ცენტრალური სახელმწიფო არქივი