რუბენ ლუარსაბის ძე ყიფიანი დაიბადა 1883 წლის 16 დეკემბერს (ძველი სტილით) ქუთაისის გუბერნიის ლეჩხუმის მაზრის სოფელ ჟოშხაში, აზნაურის ოჯახში; ეროვნებით ქართველი.

დაწყებითი განათლება მიიღო დაბა ლაილაშის ორკლასიან სასწავლებელში.

შემდგომ წლებში საშინაო განათლებას იღებდა ლეჩხუმის თავადაზნაურთა წინამძღოლის იასონ გელოვანის ოჯახში, სადაც მის ვაჟთან - შამშე გელოვანთან დამეგობრების შემდეგ გაეცნო სოციალ-დემოკრატთა იდეებს და ჩაერთო არალეგალური წრის მუშაობაში.

შამშე გელოვანთან, სოსიპატრე (ჭიჭიკო) ასათიანთან, ლევან დადეშქელიანთან, ვიქტორ და პლატონ ახვლედიანებთან და არტემ ბოჭოროშვილთან ერთად 1905 წელს რუბენ ყიფიანი ხელმძღვანელობდა რევოლუციურ მოძრაობას რაჭა-ლეჩხუმში, სადაც აჯანყებულებმა მოახერხეს ადმინისტრაციის განდევნდა და ძალაუფლების ხელში აღება. რევოლუციის დამარცხებისა და 1906 წელს მეფის ხელისუფლების მიერ აქტიური სადამსჯელო ღონისძიებების (ე. წ. „რეაქციის“) დაწყების შემდეგ მათ შეიარაღებული რაზმები დაშალეს და ტყეს შეაფარეს თავი.

შემდგომ წლებში რუბენ ყიფიანი გადავიდა ტფილისში და განაგრძო სოციალ-დემოკრატიულ პარტიაში მუშაობა, პარალელურად თანამშრომლობდა პრესასთან; იყენებდა ფსევდონიმებს: „ასკრიონელი“, „ლეჩხუმელი“, „რ. ლეჩხუმელი“, „მოწაფე“, „რუბენა ლეჩხუმელი“, „Р. Кинвари“ და „რალფი“.

1907 წლიდან დაინტერესებული იყო ილია ჭავჭავაძის მკვლელობის საქმით და ცდილობდა დამოუკიდებელი გამოძიების ჩატარებას.

ცოტა ხნის შემდეგ დააპატიმრეს და გადაასახლეს ვიატკის გუბერნიის მალმიჟის მაზრის სოფელ სელტაში, საიდანაც გაიქცა და არალეგალურად დაბრუნდა ტფილისში.

მუშაობდა გაზეთ „სახალხო საქმის“ რედაქციის კონტროლიორად.

1911 წლის 27 აპრილს (ძველი სტილით) ჟანდარმერიამ დააპატიმრა და კვლავ ციმბირში გადაასახლა.

შემდგომ წლებში კიდევ რამდენჯერმე დააპატიმრეს და გადაასახლეს პოლიტიკური საბაბით.

1918 წელს, საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების შემდეგ, ლეჩხუმის მაზრაში ბოლშევიკური აჯანყების დროს, რუბენ ყიფიანი დანიშნული იყო რესპუბლიკის მთავრობის წარმომადგენლად რაჭა-ლეჩხუმში და აქტიურად მონაწილეობდა მოსახლეობასთან მოლაპარაკებებეში, წესრიგის აღდგენასა და ბოლშევიკების მომხრე რაზმების დევნაში.

1919 წლის 12 მარტს აირჩიეს საქართველოს რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის სიით.

1921 წელს, საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ოკუპირების შემდეგ დატოვა სამშობლო და ცხოვრობდა საფრანგეთში - თავდაპირველად ქალაქ სოშოში; ჩართული იყო ემიგრაციის პოლიტიკურ და კულტურულ საქმიანობაში. სოშოში შექმნა საკუთარი ბიბლიოთეკა.

1962 წელს საცხოვრებლად გადასახლდა ლევილის ქართულ მამულში.

1965 წლის 16 თებერვალს რუბენ ყიფიანი დაიღუპა ავტოსაგზაო შემთხვევის გამო - ქუჩაზე გადასვლისას ავტომობილი დაეჯახა. იგი ადგილზევე გარდაიცვალა.

27 თებერვალს დაკრძალეს ლევილის ქართველთა სასაფლაოზე.

წყაროები:

საქართველოს ეროვნული არქივი, ცენტრალური საისტორიო არქივი, ფონდი #1836, ანაწერი #1, საქმე #108; საქმე #109; ფონდი #1833, ანაწერი #1, საქმე #155; საქმე #157; საქმე #187; საქმე #1382; ფონდი #153, ანაწერი #1, საქმე #2210.

ჩვენი დროშა, #42, მაისი, 1965 წ. პარიზი; თსუ ქართული ემიგრაციის მუზეუმი, გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.

კავკასიონი, X, 1965 წ. პარიზი; თსუ ქართული ემიგრაციის მუზეუმი, გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.

ფოტო: ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ემიგრაციის მუზეუმი, გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.