დავით ანდუყაფარის ძე ჩხეიძე დაიბადა 1888 წლის 3 მაისს (ძველი სტილით, მეორე ვერსიით - 16 აპრილს) ტფილისის გუბერნიის თელავის მაზრის სოფელ ვარდისუბანში, აზნაურის ოჯახში. მამა მუშაობდა თავად მაყაშვილის მეწისქვილედ; ეროვნებით ქართველი.

მამის გარდაცვალების შემდეგ ოჯახი - დედა და ხუთი მცირეწლოვანი ბავშვი გადასახლდა ტფილისში, სადაც დედამ მრეცხავად დაიწყო მუშაობა ძმები კი მოჯამაგირეობდნენ.

სწავლობდა ტფილისის ვაჟთა მეორე ტექნიკუმში.

ძმასთან - გიორგი ჩხეიძესთან (გიორგი ქუჩიშვილი) ერთად სწავლის პერიოდიდან ჩაბმული იყო სოციალ-დემოკრატიული არალეგალური წრეების მუშაობაში.

რამდენჯერმე იყო დაპატიმრებული პოლიტიკური საბაბით.

1906 წლიდან იყო რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის წევრი.

ამ პერიოდიდანვე აქვეყნებდა მხატვრულ ნაწარმოებებს „დავით თურდოსპირელის“ ფსევდონიმით. მისი მოთხრობა „თავისუფლების მსხვერპლი“ ცენზურამ ბეჭდვიდან ამოიღო. ტექნიკუმში სწავლისას დააარსა და ხელმძღვანელობდა ჟურნალებს „მახვილი“, „ჩვენი დროშა“ და ალმანახს „პირველი ტალღა“, რომელთა გამოცემაც აიკრძალა და რედაქციის წევრები დააპატიმრეს, დავით ჩხეიძემ კი მიმალვა მოახერხა.

ტექნიკუმის დასრულების შემდეგ, 1911 წელს სწავლა განაგრძო კიევის უნივერსიტეტის ისტორიულ-ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე, სადაც პარალელურად აგრძელებდა რევოლუციურ საქმიანობას; ემხრობოდა რსდმპ ბოლშევიკების ფრაქციას; ამხანაგებთან ერთად სტუდენტთა შორის ჩამოაყალიბა ეგნატე ნინოშვილის სახელობის არალეგალური ჯგუფი.

1915 წელს, უნივერსიტეტის დასრულების შემდეგ, მუშაობდა პედაგოგად.

შემდგომ წლებში მუშაობდა სრულიად რუსეთის საერობო კავშირში; საერობო კავშირის სკოლების ინსტრუქტორად.

1917 წლის თებერვლის რევოლუციის შემდე, მუშათა, გლეხთა და ჯარისკაცთა ყრილობის მიერ არჩეული იყო სამხრეთ-დასავლეთის ფრონტის რევოლუციური კომიტეტის წევრად.

კიევში ქართული სათვისტომოს წევრებთან ერთად გამოსცემდა ჟურნალ „Заря“.

1918 წელსიგი ტყვედ აიყვანა უკრაინაში მოქმედი გერმანული არმიის ნაწილმა, თუმცა მან გათავისუფლება მოახერხა.

1919 წლის დასაწყისში დაბრუნდა საქართველოში.

თანამშრომლობდა პრესაში: აქვეყნებდა პუბლიცისტურ და ბელეტრისტულ ნაწარმოებებს.

იყენებდა ფსევდონიმებს - „დავით თურდოსპირელი“, „დ. თურდოსპირელი“, „დ. თუ-ლი“, „დ.თ-ლი“, „დ. თე-ლი“, „არგუსი“, „დ.თ.ჟ.“, „სალომეშვილი“ და „ანდუყაფარის-ძე“.

1919 წლის 12 მარტს აირჩეს საქართველოს რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის სიით; იყო აგრარული, საბიბლიოთეკო და ხელოვნების კომისიათა წევრი.

1921 წელს, საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ოკუპირების შემდეგ დარჩა საქართველოში და ჩაბმული იყო წინააღმდეგობის მოძრაობაში; მუშაობდა პედაგოგად თბილისის მეორე ტექნიკუმში.

დავით ჩხეიძე საქართველო სსრ საგანგებო კომისიამ (ჩეკა) დააპატიმრა 1922 წლის 11 თებერვალს - მას შემდეგ, რაც საქართველოს ოკუპაციის წლისთავზე მასობრივი საპროტესტო გამოსვლებისას მეორე ტექნიკუმის მოსწავლეებმა გაფიცვა გამოაცხადეს და სწავლას თავი დაანებეს.

1922 წლის 13 მარტს საქართველოს სსრ „ჩეკას“ პრეზიდიუმმა დავით ჩხეიძეს მიუსაჯა ექვსი თვით პატიმრობა იზოლაციის წესით; მოთავსებული იყო მეტეხის #2 „გამასწორებელ სახლში“.

მეტეხის ციხეში პატიმრობისას დავით ჩხეიძემ დაწერა ლექსი, რომელიც წინააღმდეგობის მოძრაობის ერთგვარ ჰიმნადაც იქცა (სხვადასხვა ვარიაციებით):

„ჩვენ უბრძოლველად სამშობლოს

არვის მივცემთ გულსაკლავად,

თუნდ მთელი ქვეყნიერება,

გადაგვექცეს ცივ საფლავად,

თეთრი გიორგი ქართველებს,

მოუძღვის აბჯარ ჟღრიალით,

ჩვენც შევუერთდეთ მამაცებს

სამფერი დროშის ფრიალით,

ერთად წავიდეთ ბრძოლაში,

ჩავლეწოთ ციხის კარები,

საქართველოდან ავგავოთ

ცივ ჩრდილოეთის ჯარები.“

გათავისუფლების შემდეგ მუშაობდა პედაგოგად საქართველოს სსრ რეგიონების სხვადასხვა სკოლებში.

იყო საქართველოს მწერალთა კავშირის წევრი.

1926 წლიდან მუშაობდა თელავის ათწლედის გამგის მოადგილედ და პედაგოგიური ტექნიკუმის პედაგოგიკის და ლიტერატურის მასწავლებლად.

1927 წელს მისი ინიციატივით დაარსდა თელავის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი.

1930 წლამდე მუშაობდა კახეთის ოლქის განათლების განყოფილების ინსპექტორად; 1931 წლიდან - თბილისის მუშფაკში და საქართველოს სსრ განათლების სახალხო კომისარიატის სამეცნიერო სექციასთან არსებული მხარეთმცოდნეობის ცენტრალური ბიუროს თავმჯდომარედ.

1932 წელს საქართველოს სსრ განათლების სახალხო კომისარიატმა დანიშნა საქართველოს მხარეთმცოდნეობის საზოგადოების თავმჯდომარედ.

1933 წლიდან - ველისციხის საშუალო სკოლის დირექტორად.

1936 წლიდან - ლენტეხის საშუალო სკოლის, ხოლო 1939 წლიდან - ნაფარეულის საშუალო სკოლის დირექტორად.

1939 წელს მიენიჭა საქართველოს სსრ დამსახურებული პედაგოგის წოდება.

1948 წელს დაჯილდოვდა სახელმწიფო ჯილდოთი განათლების სფეროში მოღვაწეობისათვის.

მიღებული ჰქონდა მედლები „მამაცური შრომისათვის“ და „კავკასიის დაცვისათვის“.

გარდაიცვალა 1948 წლის 23 დეკემბერს, თბილისში.

წყაროები:

საქართველოს ეროვნული არქივი, ცენტრალური საისტორიო არქივი, ფონდი #1836, ანაწერი #1, საქმე #108; საქმე #109; ფონდი #1833, ანაწერი #1, საქმე #155; საქმე #157; საქმე #187; საქმე #1382.

საქართველოს შსს აკადემიის არქივი. 1-ლი განყოფილება (ყოფილი სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტის არქივი), ფონდი #6, საქმე #2264.

საქართველოს გიორგი ლეონიძის სახელობის ქართული ლიტერატურის სახელმწიფო მუზეუმი; მწერალთა საანკეტო ფურცლები და ავტობიოგრაფიები - #26676-22.

სახალხო განათლების ქართველი მოღვაწეები და სახალხო მასწავლებლები, კრებული 3. „განათლება", თბილისი, 1968 წ.

26 მაისი მეტეხში, გ. ბოლქვაძე. „ჩვენი დროშა", #46, მაისი 1967 წელი. პარიზი. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ემიგრაციის მუზეუმი. გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.

ფოტო: „საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორია“, საზოგადოებრივი არქივი, ლამზირა ჩხეიძის კოლექცია.