ანანია მაქსიმეს (მაქსიმელის) ძე სალუქვაძე დაიბადა 1889 წლის 4 მარტს (ძველი სტილით), ქუთაისის გუბერნიის ოზურგეთის მაზრის ქალაქ ოზურგეთში, გლეხის ოჯახში; ეროვნებით ქართველი.

ადრეულ ასაკში დაობლდა, ზრდიდა მამინაცვალი, ვაჭარი ჯამულეთ ქარცივაძე.

სკოლაში არ უვლია, წერა-კითხვა შინ შეისწავლა.

ბავშვობაში მუშაობდა ნოქრად, შემდეგ მიიღეს ბათუმის მანთაშოვის ქარხანაში ტექნიკური განყოფილების მოწაფედ, მაგრამ ქარხნის დახურვის გამო სწავლა ვეღარ გააგრძელა.

ბავშვობიდანვე იყო ჩართული გურიაში რევოლუციური ორგანიზაციების მუშაობაში.

პირველად დააპატიმრეს 16 წლის ასაკში, 1904 წლის 7 თებერვალს; პოლიციამ გაჩხრიკა მისი კუთვნილი დუქანი და აღმოუჩინა არალეგალური ლიტერატურა: „ოთხი ძმა“ (60 ცალი), „სარატოვის მუშების სიტყვა სასამართლოში“ (100 ცალი) და ბათუმის კომიტეტის მოწოდება გურიის გლეხებისადმი, ხვარბეთის რაიონისთვის გადასაცემად. გამოტეხის მიზნით სამჯერ გაროზგა მაზრის უფროსმა ჯაფარიძემ. 2 თვისა და 20 დღის შემდეგ გაათავისუფლეს, როგორც არასრულწლოვანი.

17 წლისა, 1905 წელს, შევიდა რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის „მენშევიკების ფრაქციაში“, წევრად.

მონაწილეობდა სხვადასხვა კულტურულ-საგანმანათლებლო და ეკონომიკური ორგანიზაციების დაარსებაში; იყო სოციალ-დემოკრატიული გამოცემების მუდმივი კორესპონდენტი და „პროფესიონალი რევოლუციონერი“ (ორგანიზაციის პროფესიული მომუშავე).

გურიაში აქტიურად მონაწილეობდა 1905 წლის რევოლუციურ მოძრაობაში.

მეორედ დააპატიმრეს 1907 წელს, პოლიციამ დააპატიმრა მამინაცვალი და ანანიას ჩაბარება მოსთხოვა; მას შემდეგ, რაც ანანია სალუქვაძე პოლიციაში გამოცხადდა, პოლიციის უფროსმა ვერ დაიჯერა, რომ ასეთი ახალგაზრდა იყო გურიის რევოლუციური ორგანიზაციების ლიდერი; გაათავისუფლა და მამინაცვალი დააპატიმრა ტყუილისათვის.

1908 წელს 2 თვე და 9 დღე გაატარა ციხეში.

1908 წლიდან 1910 წლის ნოემბრამდე იყო სოციალ-დემოკრატიული პარტიის გურიის კომიტეტის ხელმძღვანელი.

1909 წელს თავს დაესხნენ და იძულებული გახდა არალეგალურ მდგომარეობაზე გადასულიყო. 1910 წლის ნოემბრამდე დევნიდნენ, გაჩხრიკეს მისი სახლი, ჟანდარმერიამ ამოიღო მისი კუთვნილი ბიბლიოთეკა და დაუბეჭდავი ნაწარმოებები: „ობოლი სული“ და „დევნილი“, რომლებიც დაიკარგა.

მისი ორგანიზაციული მუშაობის მთავარი მიმართულებები იყო: ორგანიზაციების მოწყობა, მუშათა მოწინავე ჯგუფების პარტიულ ორგანიზაციებთან დაკავშირება, აგიტაცია-პროპაგანდა და დემოკრატიული რესპუბლიკის იდეების გავრცელება.

1910 წელს გამოცხადდა სამხედრო ბეგარის მოსახდელად, მსახურობდა ვოლნის გუბერნიის ქალაქ ოსტრიგში. სამხედრო სამსახურში ყოფნის დროს, სხვადასხვა ეროვნების ჯარისკაცებთან ერთად, ჩამოაყალიბა მეთერთმეტე კორპუსის ჯარისკაცთა საორგანიზაციო საიდუმლო წრე, რომლის პირველი კრება გამართეს ბუპკოვში.

1914 წლის 24 იანვარს, პეტროგრადის 9 იანვრის (?) ამბების გამო, ჟიტომირის ჟანდარმერიამ მოაწყო ოსტრიგის ფოსტის ჩხრეკა, საიდანაც ამოიღეს პეტროგრადიდან გადმოგზავნილი არალეგალური ლიტერატურა: „Наша Заря“, „Правда“, „Рабочая Газета“, ამის გამო ამხანაგებთან ერთად დააპატიმრეს და 8 კვირა გაატარა კარცერში, სადაც დაავადმყოფდა და გადაგზავნეს სამხედრო საავადმყოფოში; თუმცა ომის დაწყების გამო სასამართლომ საქმე აღარ განიხილა და გაათავისუფლეს.

საქართველოში დაბრუნდა 1915 წლის დეკემბერში.

ჯარში ყოფნის დროს დაწერა მოთხრობები: „პანი“ (რომელიც წაართვა პოლკის უფროსმა მიშაკოვმა), „ტყის ძმები“ - გურიის ცხოვრების შესახებ და „შრომის სამეფოში“, რომლებიც მოგვიანებით, 1917 წლიდან, იბეჭდებოდა ქართულ ჟურნალებში და წიგნებად გამოიცა.

1916 წლიდან მუშაობდა ტფილისის ორგანიზაციებში, აწყობდა მუშათა წრეებს ფაბრიკა-ქარხნებში, ხელმძღვანელობდა ეკონომიკურ გაფიცვებს.

იყო რსდმპ ამიერკავკასიის საოლქო კომიტეტის წევრი და სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ტფილისის კომიტეტის პასუხისმგებელი ორგანიზატორი.

ჰქონდა ბევრი პარტიული მეტსახელი; ყველაზე ხშირად სარგებლობდა „ჰერკულესის“ და „თფილისელი მუშის“ სახელებით; იყენებდა ასევე ლიტერატურულ ფსევდონიმებს: „ანანია“, „ა. ჟუჟისპირელი“, „ჟუჟისპირელი“, „ჟიუნ-მავრი“.

1917 წელის თებერვლის რევოლუციის შემდეგ ასრულებდა სხვადასხვა პარტიულ დავალებას, აწყობდა სოციალ-დემოკრატიულ ორგანიზაციებსა და შეიარაღებულ რაზმებს.

1917 წელს აირჩიეს საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრად.

1918 წლის განმავლობაში იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პარლამენტის წევრი.

1919 წლის 12 მარტიდან არჩეული იყო საქართველოს რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის სიით; იყო სამეურნეო-საგამგეო და სამხედრო კომისიების წევრი.

მუშაობდა საქართველოს სახლახო გვარდიის საგანმანათლებლო ნაწილში.

1921 წელს საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ოკუპირების შემდეგ დარჩა საქართველოში და ჩაბმული იყო წინააღმდეგობის მოძრაობაში. იყო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ცენტრალური და თბილისის კომიტეტების წევრი. მისი ძალისხმევით დამყარდა არალეგალური საინფორმაციო კავშირი პარტიის საზღვარგარეთის ბიუროსა და ემიგრაციაში მყოფ მთავრობასთან.

1921 წლის ბოლოდან იყო ბოლშევიკური საოკუპაციო რეჟიმის წინააღმდეგ საერთო ფრონტის შექმნის მიზნით პარტიათა შორის მოლაპარაკებების პროცესის აქტიური მონაწილე.

აწყობდა არალეგალურ ტიპოგრაფიებსა და სამხედრო ორგანიზაციებს.

დაშიფრული მიმოწერისას იყენებდა „მადონერის“ ფსევდონიმს.

ოკუპაციის შემდეგ პირველად დააპატიმრეს 1921 წლის 22 მაისს, გოგოლის ქუჩაზე. 26 მაისის დემონსტრაციისთვის მზადების და ანტისაბჭოთა აგიტაციის ბრალდებით, რაც უარყო დაკითხვებზე. 3 ივნისს საქართველოს სსრ საგანგებო კომისიის (ჩეკას) მე-5 განყოფილების გამგის თანაშემწემ სოლოვიანმა განიხილა საქმე და დაასკვნა, რომ ბრალდების დაუსაბუთებლობის და ავადმყოფობის გამო გაეთავისუფლებინათ თბილისიდან გაუსვლელობის ხელწერილით.

6 ივნისს ხელწერილის მიცემის შემდეგ გაათავისუფლეს. 1921 წლის 10 ივნისს საქჩეკას საიდუმლო განყოფილების რწმუნებულის თანაშემწე გიორგაძემ განიხილა სალუქვაძის საქმე და რამდენადაც მან დაარღვია პირობა და მიიმალა, მასზე ძებნა გამოცხადდა.

1922 წელს ხელმძღვანელობდა გენუის კონფერენციისათვის წარსადგენი მემორანდუმის გაფორმებისა და არალეგალურად გადაგზავნის პროცესს.

მეორედ დააპატიმრეს 1922 წლის 1 აგვისტოს, ანტონოვის ქ. #3 სახლში, კალანდაძის ბინაზე.

8 აგვისტოს დაკითხვისას განმარტა, რომ გურიიდან ჩასული იყო ბათუმში, მარიას ქუჩაზე მცხოვრებ ექიმ კოზლოვსკისთან, რომელმაც ურჩია აბაზანებით მკურნალობა და მთის ჰაერი, რის გამოც აპირებდა აბასთუმანში გამგზავრებას. თბილისში ჩავიდა 31 ივლისს, რადგან ფული არ ჰყოფნიდა და ეძებდა ნაცნობებს სასესხებლად (დაკავებისას ჩამორთმეული 1 მილონი ქართული ბონი საკუთრივ ჰქონდა, 1 გირვანქა სტერლინგი 1921 წელს მთავრობის ევაკუაციიდან დარჩა, 10 ლირა კი ბიძამ - კირილე აბაშიძემ ასესხა). დღისით სადგურსა და ბაზარში ნაცნობები ვერ ნახა, რადგან მათი უმეტესობა დაპატიმრებული აღმოჩნდა (დამფუძნებელი კრების დეპუტატები გოგილო ცინცაძე და ალექსანდრე დგებუაძე). ღამე გაათია სადგურში, მეორე დღეს ქუჩაში ნახა გრიგოლ ცინცაბაძე და ვიქტორ ცენტერაძე (რომელსაც შორიდან იცნობდა) და გაჰყვა მათ კალანდაძის სახლში, სადაც დახვდნენ უცნობი ადამიანები და ვახშმობისას საუბრობდნენ სხვადასხვა ყოფით თემაზე.

სალუქვაძის განმარტებით, იგი არალეგალურად (მიმალვაში) ცხოვრობდა 1921 წლის დეკემბრიდან, თუმცა რეალურად უფრო 1922 წლის 4 თებერვლიდან - მასობრივი დაპატიმრებების დაწყების შემდეგ; მან კატეგორიულად უარყო პარტიის არალეგალურ საქმიანობაში ჩართულობა.

ძიების მასალების მიხედვით (საიდუმლო-ოპერატიული განყოფილების უფროსის თანაშემწის კოჟევნიკოვის მოხსენება), ჯგუფი დააპატიმრეს შემდეგ გარემოებებში - აგენტმა „წერეთელმა“ გამოარკვია, რომ ვინმე გიორგი სულაქველიძე იყო „მენშევიკური“ ცეკას წევრი, რკინიგზელების ცეკას წარმომადგენელი და განსაკუთრებით აქტიურად მუშაობდა საბჭოთა ხელისუფლების წინააღმდეგ; ახალი ცნობის მიხედვით კი თბილისში 1-ლ აგვისტოს უნდა გამართულიყო თბილისის კომიტეტის სხდომა ცეკას 2 წევრთან ერთად. სულაქველიძის ხანგრძლივი თვალთვალის შემდეგ 1 აგვისტოს ღამით მოახერხეს მისი დაფიქსირება ანტონოვის ქუჩის #3 სახლში, სადაც სხვა საეჭვო პირებიც შევიდნენ და ყველანი მოულოდნელად დააპატიმრეს.

1922 წლის 7 ოქტომბერს საქჩეკას საიდუმლო განყოფილების უფროსმა სოლოვიანმა განიხილა საქმე და ჩათვალა რა დანაშაულის (ტფილისის კომიტეტის არალეგალური შეკრება) ფაქტი დადასტურებულად, 5 პატიმარს (კალანდაძე აროშიძე, წილოსანი, ორაგველიძე), მათ შორის ანანია სალუქვაძეს, 3 წლით სასტიკი იზოლაციით პატიმრობა დაუდგინა, ხოლო 7-ის, მათ შორის გრიგოლ ცინცაბაძის, შესახებ თავი შეიკავა, რამდენადაც ეს უკანასკნელები უკვე გაძევებული იყვნენ რსფსრ-ს საზღვრებიდან; ხოლო ოლღა კალანდაძეს სასჯელი მოხდილად ჩაეთვალა და გაათავისუფლეს.

საქჩეკას პრეზიდიუმმა 1 ნოემბრის სხდომაზე პირველი ჯგუფიდან 3 კაცს: ანანია სალუქვაძეს, იოსებ კალანდაძესა და ივანე ორაგველიძეს იზოლაციის წესით დაპატიმრება გადაუწყვიტა განსაზღვრული ვადის გარეშე, ხოლო დანარჩენებს რსფსრ-ს საზღვრებიდან გაძევება.

ანანია სალუქვაძე 1922 წლის 16 დეკემბერს სხვა 52 პოლიტპატიმართან ერთად ეტაპით გადაგზავნეს მოსკოვში, რსფსრ-ს საკონცენტრაციო ბანაკებში გადასანაწილებლად. 1923 წლის 12 იანვარს სსრკ შინსახკომის კომისიის გადაწყვეტილებით გაგზავნეს სუზდალის პოლიტიზოლატორში 3 წლის ვადით, სასჯელის ამოწურვის შემდეგ კი გაათავისუფლეს „5 პუნქტში“, კავკასიასა და ყირიმში ცხოვრების უფლების აკრძალვით; ეს აკრძალვა გაუგრძელეს 1928 წლის 21 დეკემბერს ყირიმში ცხოვრების უფლების გამოკლებით.

რამდენადაც ახალგაზრდობიდან დაავადებული იყო ტუბერკულოზით, გადასახლდა ყირიმში, ლივადიაში, თუმცა საზღვარგარეთთან არალეგალური მიმოწერის გამო კვლავ დააპატიმრეს და 1931 წლის 14 დეკემბერს 3 წლით გადაასახლეს შუა აზიაში.

ცხოვრობდა ქალაქ ალმა-ათაში.

დაქორწინდა გადასახლებაში, სადაც საცოლემ ჩააკითხა საქართველოდან.

გარდაიცვალა 1935 წლის 25 ოქტომბერს, ქალაქ ალმა-ათაში; დაკრძალეს იქვე.

1960-იან წლებში შვილმა, შოთა სალუქვაძემ, მოახერხა მისი ნახევრად ლეგალურად გადმოსვენება სამშობლოში.

დაკრძალულია საბურთალოს სასაფლაოზე.

წყაროები:

საქართველოს ეროვნული არქივი, ცენტრალური საისტორიო არქივი, ფონდი #1836, ანაწერი #1, საქმე #107, გვ. 40-41; საქმე #108; საქმე #109; ფონდი #1833, ანაწერი #1, საქმე #155; საქმე #157; საქმე #187; საქმე #1382.

საქართველოს შსს აკადემიის არქივი. 1-ლი განყოფილება (ყოფილი სახელმწიფო უშიშროების კომიტეტის არქივი), ფონდი #6, საქმე #23208.

ბრძოლის ხმა, #56, ნოემბერი, 1935 წ. პარიზი, თსუ ქართული ემიგრაციის მუზეუმი, გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.

ფოტო: სოფო სალუქვაძის საოჯახო კოლექცია.