გრიგოლ გიორგის ძე ვეშაპიძე (ვეშაპელი) დაიბადა 1892 წელს ქუთაისის გუბერნიის შორაპნის მაზრის სოფელ საირხეში, გლეხის ოჯახში; ეროვნებით ქართველი.

დაწყებითი განათლება მიიღო ოჯახში.

1910 წელს ვერცხლის მედლით დაამთავრა ქუთაისის კლასიკური გიმნაზია. გიმნაზიაში სწავლის დროს დაიწყო თანამშრომლობა ქართულ და რუსულ პრესაში.

1910 წელს „კავკასიის ოლქის სახაზინო სტიპენდიით“ სწავლა განაგრძო მოსკოვის უნივერსიტეტის ისტორიულ-ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე, უნივერსიტეტში სწავლისას განაგრძობდა თანამშრომლობას თბილისურ და მოსკოვურ პრესაში („Русские ведомости“, „Голос минувщего“); იყო ქართველ სტუდენტთა სათვისტომოს გამგეობის წევრი და მოსკოვის ქართული სათვისტომოს კულტურული და სამეცნიერო საზოგადოების წევრი.

სტუდენტურ მოძრაობაში მონაწილეობის გამო ერთი წლით იყო გარიცხული უნივერსიტეტიდან.

1916 წელს, ისტორიულ-ფილოლოგიური ფაკულტეტის დამთავრების შემდეგ, შევიდა იურიდიულ ფაკულტეტზე,სადაც ლექციების მოსმენა მანამდე ჰქონდა დაწყებული.

1916 წლიდანვე თანამშრომლობდა გაზეთ „საქართველოსთან“ „გრიგოლ ვეშაპელის“ და „გრ. ვეშაპელის“ ფსევდონიმით.

გამოაქვეყნა რამდენიმე ნაშრომი საქართველოს პოლიტიკური ისტორიის საკითხებზე.

1917 წლის თებევრლის რევოლუციის შემდეგ სწავლას თავი დაანება და დაბრუნდა საქართველოში.

1917 წლის აპრილიდან 1918 წლამდე იყო ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის გაზეთ „საქართველოს“ რედაქტორი.

ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის დამფუძნებელი კონფერენციის მიერ არჩეული იყო პარტიის მთავარი კომიტეტის წევრად.

ამავე პარტიის სიით არჩეული იყო ქალაქ თბილისის საბჭოს ხმოსნად.

1917 წლის ნოემბრიდან იყო საქართველოს ეროვნული (ინტერპარტიული) საბჭოს და აღმასკომის წევრი და პირველი სესიის განმავლობაში ეროვნული საბჭოს თავმჯდომარის ამხანაგი.

1918 წლის თებერვალში მონაწილეობდა ტრაპიზონის საზავო კონფერენციაში, როგორც ამიერკავკასიის სეიმის საზავო დელეგაციის და საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრი. ეროვნული საბჭოს წევრის სტატუსით აგრძელებდა დიპლომატიურ მოლაპარაკებებს კონფერენციის შეწყვეტის შემდეგ ენვერ-ფაშასთან.

1918 წლის 26 მაისს ხელი მოაწერა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამოუკიდებლობის გამოცხადების აქტს. 1918 წლის განმავლობაში იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პარლამენტის წევრი, პარლამენტის ეროვნულ-დემოკრატიული ფრაქციის თავმჯდომარის ამხანაგი.

1918 წლის სექტემბერში - ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის გაყოფის შემდეგ - არჩეული იყო დამოუკიდებელი ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის მთავარი კომიტეტის და საპარლამენტო ფრაქციის თავმჯდომარედ.

იყო გაზეთ „კლდის“ რედაქტორი; დამოუკიდებელი ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის მთავარი კომიტეტის თავმჯდომარე.

1919 წლის 19 სექტემბრიდან ჩაირიცხა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად „მიწის მესაკუთრეთა ეროვნული პარტიის სიით“; იყო ამავე პარტიის ფრაქციის თავმჯდომარე, საბიუჯეტო-საფინანსო, სამხედრო, საპენსიო და გარეშე საქმეთა კომისიების წევრი.

1921 წლის იანვარში ეროვნულ-დემოკრატიული, რადიკალ-დემოკრატ გლეხთა, უპარტიოთა კავშირისა და მიწის მესაკუთრეთა ეროვნული პარტიების გაერთიანების შემდეგ იყო დამფუძნებელ კრებაში ახლადწარმოქმნილი დემოკრატიული ფრაქციის წევრი.

1921 წელს, საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ოკუპირების შემდეგ დარჩა საქართველოში და მოგვიანებით - მაისში ლეგალურად გაემგზავრა სტამბლში, სადაც საქართველოში და საზღვარგარეთ ბოლშევიკური საოკუპაციო რეჟიმის წინააღმდეგ ერთიანი ფრონტით ბრძოლის შესახებ პარტიათა შორის მოლაპარაკების პროცესში ჩაერთო.

1922 წლის გაზაფხულიდან იყო საქართველოს დემოკრატიული პარტიის წარმომადგენელი ინტერპარტიულ კომიტეტში; მცირე ხნით მუშაობდა „სტამბოლის პოლიტიკურ კომისიაში“.

1922 წლის გაზაფხულზე გრიგოლ ვეშაპელი იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დელეგაციის წევრი, რომელიც გაიგზავნა გენუის კონფერენციაზე საქართველოს საკითხის დასაყენებლად.

1924 წლის მაისში გრიგოლ ვეშაპელმა ინტერვიუ მისცა გრიგორი ალექსინსკის გაზეთს, სადაც ისაუბრა ბოლშევიზმთან დაპირისპირების შემთხვევაში ერთიანი ფრონტის აუცილებლობაზე ყველა ანტისაბჭოთა ძალას შორის და არ გამორიცხა შეიარაღებული აჯანყების სცენარი, რის გამოც საკუთარი პარტიის წევრებმა და დამოუკიდებლობის კომიტეტმა საქართველოდან საყვედური გამოუცხადეს წინდაუხედავი და თვითნებური საქციელის გამო და გაიწვიეს ინტერპარტიული კომიტეტიდან.

შემდგომ პერიოდში გრიგოლ ვეშაპელი კვლავ განაგრძობდა ემიგრაციის პოლიტიკურ საქმიანობაში მონაწილეობას, ცხოვრობდა პარიზში და მუშაობდა რენოს ქარხანაში მუშად.

1924 წლის ივნისში იგი პარიზში შეხვდა ბერლინში საბჭოთა კავშირის სავაჭრო წარმომადგენელს ალექსანდრე სვანიძეს და საქართველოში დაბრუნების სურვილი გამოთქვა.

1924 წლის 5 ნოემბრიდან პარიზში დაიწყო გაზეთ „ახალი საქართველოს“ გამოცემა, რომელსაც საიდუმლოდ აფინასებდა საქართველოს სსრ მთავრობა პარიზში საბჭოთა კავშირის სრულუფლებიანი წარმომადგენლობის გავლით, რედაქტორი კი გრიგოლ ვეშაპელი იყო; სარედაქციო სტატიებში იგი აკრიტიკებდა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ემიგრაციაში მყოფ მთავრობას, ბრალს სდებდა „1924 წლის აგვისტოს ავანტიურის“ მოწყობაში და მოუწოდებდა მას თვითლიკვიდაციისაკენ, ხოლო ემიგრანტებს კი ურჩევდა საბჭოთა ხელისუფლების ცნობას და სამშობლოში დაბრუნებას.

1925 წლის 9 აგვისტოს კაფე „ვოლტერში“ გრიგოლ ვეშაპელი ხელმძღვანელობდა პარიზის საბჭოთა საქართველოს მოქალაქეების კოლონიის დამფუძნებელ კრებას, რომელსაც თავს დაესხნენ ახალგაზრდა ქართველი ემიგრანტები სხვადასხვა პოლიტიკური ჯგუფებიდან და ჩაშალეს, ხოლო ორგანიზატორებს, მათ შორის გრიგოლ ვეშაპელს, ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს.

1926 წლის დასაწყისში მან საქართველოში დაბრუნების ნებართვა ითხოვა. ამის მიზეზი იყო როგორც საფრანგეთის პოლიციის თვალთვალი და ემიგრანტ ქართველებთან დაპირისპირება, ასევე ქართული ემიგრაციის დაშლის შესახებ საბჭოთა პოლიტიკის კურსის ცვლილება , რომლის თანახმადაც გრიგოლ ვეშაპელმა თავისი მისია ამოწურა; ამჯერად ძირითადი დარტყმა სოციალ-დემოკრატი ემიგრანტების „გახრწნისაკენ“ უნდა მიმართულიყო, ხოლო ამისათვის გრიგოლ ვეშაპელის პერსონა არ გამოდგებოდა ამ პოლიტიკურ ძალასთან ძველი და მწვავე დაპირისპირების გამო.

10 ივნისს პარიზში გაიმართა სასამართლო სხდომა, სადაც განიხილებოდა ქართველი ემიგრანტების ჯგუფის მიერ გასული წლის 9 აგვისტოს კაფე „ვოლტერში“ საბჭოთა კოლონიის დამფუძნებლებზე თავდასხმის საქმე, აღძრული დაზარალებულის - გრიგოლ ვეშაპელის მიერ. 16:00 საათზე, სხდომის დამთავრების შემდეგ, მოედანზე, ტაქსიში ჩაჯდომისას ემიგრანტმა ავთანდილ მერაბიშვილმა გრიგოლ ვეშაპელს ორი ტყვია ესროლა, რომელიც საავადმყოფოში მიყვანამდე გარდაიცვალა. მკვლელი ადგილზევე დააპატიმრეს.

გრიგოლ ვეშაპელი 13 ივნისს დაკრძალეს პერ-ლაშეზის სასაფლაოზე, ფრანგი კომუნისტებისა და საბჭოთა მოქალაქეების პროცესიის თანხლებით.

სასამართლო პროცესზე საბჭოთა წარმომადგელობამ სცადა, მკვლელი - ავთანდლ მერაბიშვილი საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტიის მიერ მართულად წარმოეჩინა, რის გამოც ემიგრანტული მთავრობა იძულებული გახდა, მერაბიშვილისათვის ადვოკატი დაექირავებინა და დაცვის ღონისძიებები წამოეწყო; შედეგად სასამართლომ გაიზიარა დაცვის ვერსია, რომ მერაბიშვილმა ვეშაპელი შურისძიების, საბჭოთა ხელისუფლებასთან თანამშრომლობის, ანუ ღალატის გამო მოკლა და შედარებით მსუბუქი სასჯელი, რამდენიმე წლით პატიმრობა დაუდგინა. გათავისუფლების შემდეგ მერაბიშვილი ჯერ ბელგიაში გადასახლდა, შემდეგ კი არგენტინაში. სასამართლოზე დაცვის მიუხედავად, ემიგრანტებს შორის არსებობდა ეჭვი, რომ მერაბიშვილი საბჭოთა სპეცსამსახურებთან თანამშრომლობდა.

1928 წლის მაისში გრიგოლ ვეშაპელის ქვრივისა და საქართველოში მყოფი მამის ინიციატივით, მისი ფერფლი პარიზიდან საქართველოში გადმოასვენეს და სათანადო პატივით დაკრძალეს.

წყაროები:

საქართველოს ეროვნული არქივი, ცენტრალური საისტორიო არქივი, ფონდი #1836, ანაწერი #1, საქმე #107, გვ. 21-13; საქმე #108; საქმე #109; ფონდი #1833, ანაწერი #1, საქმე #155; საქმე #157; საქმე #187; საქმე #1382.

,,ახალი საქართველო", #26, 10 ივლისი, 1926 წ. პარიზი. საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.

ფოტო: გიორგი ლეონიძის სახელობის ქართული ლიტერატურის მუზეუმი.