ივანე გედევანის (გედეონის) ძე გომართელი დაიბადა 1876 წელს (დაბადების სავარაუდო დღე - 7 მაისი, ძველი სტილით), ქუთაისის გუბერნიის შორაპნის მაზრის სოფელ გორისაში, საშუალო შეძლების აზნაურის ოჯახში; ეროვნებით ქართველი.

სწავლობდა თბილისის სათავადაზნაურო გიმნაზიაში, შემდეგ თბილისის მეორე გიმნაზიაში, რომელიც ოქროს მედლით დაამთავრა 1894 წელს.

უმაღლესი სამედიცინო განათლება მიიღო მოსკოვის უნივერსიტეტში, რომელიც დაამთავრა 1899 წელს; აქტიურ მონაწილეობას იღებდა ქართველ სტუდენტთა სათვისტომოს საქმიანობაში.

სწავლის დამთავრების შემდეგ დაბრუნდა საქართველოში და დაიწყო საექიმო პრაქტიკა: მუშაობდა ახალქალაქის მაზრაში, შემდგომ კი - ქუთაისში. განსაკუთრებული საექიმო ნიჭის და კომუნიკაციის უნარის გამო იგი ძალზე პოპულარული ექიმი იყო მთელ საქართველოში.

1901 წლიდან აქვეყნებდა პუბლიცისტურ წერილებს, სამეცნიერო-პოპულარულ სტატიებს ისტორიის, ლიტერატურისა და მედიცინის საკითხებზე.

იყო ჟურნალ „კვალის“ თანამშრომელი.

იყენებდა ფესვდონიმებს - „ანასინი“, „ახელი“, „ჭ“, „ა“, „ექიმი“, „ივ. გუმართელი“, „ივ. გ-ლი“, „ივ. გე-ლი“. „ი. გე-ლი“ და „ი. - გ- ლი“.

ივანე გომართელი რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის წევრი იყო 1897 წლიდან; პარტია დატოვა 1905 წელს თანაგუნდელებთან ეროვნულ საკითხში უთანხმოების გამო, თუმცა, მოგვიანებით კვლავ დაბრუნდა.

1906 წელს არჩეული იყო რუსეთის პირველი სახელმწიფო სათათბიროს დეპუტატად რსდმპ-ს სიით, ქუთაისის გუბერნიიდან.

პირველი სახელმწიფო სათათბიროს დაშლის შემდეგ, 1906 წლის 10 ივლისს ხელი მოაწერა „ვიბორგის მოწოდებას“, რის გამოც დააპატიმრეს და გაასამართლეს სხვა ხელმომწერ ყოფილ დეპუტატებთან ერთად და დაპატიმრებული იყო 1907 წელს 3 თვით, შემდეგ კი ასევე პოლიტიკური საბაბით დაპატიმრებული იყო 1908 და 1910-1911 წლებში; იჯდა მეტეხის ციხეში.

1907 წლამდე ცხოვრობდა ქუთაისში, შემდეგ ადგილობრივი ხელისუფლების მოთხოვნით დატოვა ქალაქი და გადავიდა თბილისში, სადაც აგრძელებდა საექიმო პრაქტიკას.

1910-იანი წლების მეორე ნახევარში შედიოდა საქართველოს სოციალ-დემოკრატიულ მუშათა პარტიაში არსებულ „ალიონის“ ჯგუფში.

1917 წელს აირჩიეს საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრად.

1918 წლის განმავლობაში იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პარლამენტის წევრი.

1919 წლის 12 მარტიდან არჩეული იყო საქართველოს რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის სიით; იყო სარედაქციო, ხელოვნების და სახალხო ჯანმრთელობის კომისიების თავმჯდომარე; სარეკომენდაციო და საპროპაგანდო კომისიების წევრი.

1921 წელს საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ოკუპირების შემდეგ დარჩა საქართველოში და ჩამოშორდა პოლიტიკურ საქმიანობას.

1923 წელს შვილები სასწავლებლად გაგზავნა საფრანგეთში, სადაც ისინი საცხოვრებლად დარჩნენ.

1924 წლის ანტისაბჭოთა აჯანყების დროს, ბოლშევიკურმა რეჟიმმა პოლიტპატიმრებსა და ეჭვმიტანილ მოქალაქეებზე მასობრივი ანგარიშსწორებისას დახვრიტა მისი ოჯახის ორი წევრი - მეუღლის ნათესავები: ვიქტორ ცენტერაძე და გიორგი ციციშვილი.

1924 წლის 21 სექტემბერს გაზეთ „კომუნისტში“ გამოქვეყნდა ივანე გომართელის განცხადება, სადაც მან დაგმო 1924 წლის აჯანყება და განაცხადა, რომ ქართველი ერის წარმატების და კეთილდღეობის ერთადერთი გზა საბჭოთა რეჟიმთან თანამშრომლობა იყო.

1925 წლის ივლისში, საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის მე-3 არალეგალურმა ყრილობამ ივანე გომართელი პარტიიდან გარიცხა.

მომდევნო წლებში ივანე გომართელი აგრძელებდა საექიმო პრაქტიკას თბილისში და პუბლიცისტურ საქმიანობას.

1937-1938 წლების დიდი საბჭოთა ტერორის დროს, 1937 წელს, საქართველოს სსრ უშიშროების სამსახურმა შეძლო დაპატიმრებული დამფუძნებელი კრების დეპუტატებისა და პარტიების ლიდერებისაგან მოეპოვებინა აღიარებითი ჩვენებები, რომ არსებობდა ანტისაბჭოთა „მენშევიკური“ არალეგალური კონტრრევოლუციური ორგანიზაცია, რომლის მიზანიც საბჭოთა ხელისუფლების დამხობა იყო; ორგანიზაციის წევრებს შორის ივანე გომართელიც იყო დასახელებული.

ივანე გომართელი მოულოდნელად გარდაიცვალა 1938 წლის 19 აპრილს, თბილისში საკუთარ სახლში, პეროვსკაიას ქუჩა #21-ში.

არსებობს ვერსია, რომ მან სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა.

წყაროები:

საქართველოს ეროვნული არქივი, ცენტრალური საისტორიო არქივი, ფონდი #1836, ანაწერი #1, საქმე #107, გვ. 13-14; საქმე #108; საქმე #109; ფონდი #1833, ანაწერი #1, საქმე #155; საქმე #157; საქმე #187; საქმე #1382.

საქართველოს შსს აკადემიის არქივი. მე-2 განყოფილება (ყოფილი პარტიული ორგანოების არქივი), ფონდი #8 (მოგონებების კოლექცია), ანაწერი #2, ნაწილი 1, საქმე #11.

საქართველოში ბურჟუაზიულ-დემოკრატიული მოძრაობისა და სოციალისტური რევოლუციის გამარჯვების ისტორიოგრაფია (1917-1921 წწ.), უშანგი სიდამონიძე, „მეცნიერება", თბილისი, 1970 წ.

ჩვენი დროშა, #45, თებერვალი, 1967 წ., პარიზი, თსუ ქართული ემიგრაციის მუზეუმი, გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.

საზოგადოებრივი არქივი, „საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორია", თინათინ ცენტერაძის კოლექცია.

ფოტო: „საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორია“, საზოგადოებრივი არქივი, თინათინ ცენტერაძის კოლექცია.