არსენიძე რაჟდენ მათეს ძე
პერსონალური
დაბადების თარიღი : 1880-09-28
გარდაცვალების თარიღი : 1965-05-24
სქესი : კაცი
ეროვნება : ქართველი
აღმსარებლობა :
მეტსახელი : მიშა
ფსევდონიმი : „მიშა“, „რ. არიოსი“, „არ. რაჟდენიძე, „რ. რაჟდენიძე“, „რაჟდენ რაჟდენიძე“, „რაჟდენ“, „რაჟდენიძე“, „რ.“, „რ. -ა“, „რ, მ-ა“, „რ _ ძე“, „რ. ძე“, და „რ. ა.“
გეოგრაფიული
დაბადების ადგილი : სოჩხეთი, საქართველო
გარდაცვალების ადგილი : ლევილი, საფრანგეთი.
საცხოვრებელი ადგილი : სოჩხეთი, ქუთაისი, ტარტუ, თბილისი, სტამბოლი, ლევილი
სოციალური
სოციალური წარმოშობა : სასულიერო
სტატუსი : მოსამსახურე
განათლება : უმაღლესი
პროფესია : იურისტი
პოლიტიკური
პარტია : რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია (რსდმპ) , რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია - "მენშევიკების" ფრაქცია (რსდმპ-მ) , საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტია
თანამდებობა : რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ბათუმის კომიტეტის თავმჯდომარე, თბილისის მუშათა და ჯარისკაცთა დეპუტატების საბჭოს წევრი, საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრი, საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ცენტრალური კომიტეტის მდივანი, ამიერკავკასიის სეიმის დეპუტატი, საქართველოს პარლამენტის დეპუტატი, საქართველოს დამფუძნებელი კრების დეპუტატი, საქართველოს იუსტიციის მინისტრი, სტამბოლის პოლიტიკური კომისიის წევრი, საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის საზღვარგარეთის ბიუროს მდივანი
რეპრესია : 1901, 1904, 1906, 1910, 1913
საზოგადოებრივი
ორგანიზაცია : ჟურნალი „კვალი", ქუთაისის საოლქო სასამართლოს ვექილთა თანაშემწეების კორპორაცია, გაზეთი "ერთობა", ჟურნალი "თავისუფალი საქართველო", ჟურნალი "ბრძოლა", ჟურნალი "სოციალისტური აზრი", ჟურნალი "მებრძოლი საქართველო", "რადიო თავისუფალი ევროპა - რადიო თავისუფლების" ქართული სექცია
ბიოგრაფია

რაჟდენ მათეს ძე არსენიძე დაიბადა 1880 წლის 28 სექტემბერს (ძველი სტილით) ქუთაისის გუბერნიის ქუთაისის მაზრის სოფელ სოჩხეთში, მედავითნის ოჯახში; ეროვნებით ქართველი.

6-7 წლისამ დაიწყო საშინაო განათლების მიღება - ანბანის შესწავლა ოჯახში; მისი მოგონებით, ძველი ჩვეულების თანახმად, მამამ ეზოში ჩამომდინარე რუში ჩაადგმევინა ფეხები და ისე გადასცა ქაღალდზე დაწერილი ანბანი. ორ წელს სწავლობდა სოფლის სამრევლო სკოლაში; შემდეგ, მასწავლებლის რჩევით, მამამ სწავლის გასაგრძელებლად ქუთაისის სასულიერო სასწავლებელში და მოგვიანებით კი სემინარიაში გაგზავნა 6 წლით (ხაზინის ხარჯზე). სემინარიაში სწავლის დროს არსენიძე აქტიურად ჩაერთო სოციალ-დემოკრატების არალეგალური წრეების მუშაობაში.

სემინარიის დამთავრების შემდეგ სწავლა განაგრძო იურიევის (დორპატის; ტარტუს) უნივერსიტეტში იურიდიულ ფაკულტეტზე, მაგრამ 6 თვის შემდეგ, 1901 წელს სტუდენტების პოლიტიკურ გამოსვლებში მონაწილეობის გამო პირველად დააპატიმრეს და გარიცხეს სასწავლებლიდან, როგორც გამოუსწორებელი მეამბოხე. აქედან მოყოლებული, რაჟდენ არსენიძე კიდევ უფრო მეტად დაინტერესდა სოციალისტური იდეებით.

1902 წლიდან გადასახლდა თბილისში და მუშაობდა სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის თბილისის ორგანიზაციაში; ასევე ჟურნალ „კვალის“ რედაქციაში, დიომიდე თოფურიძის ხელმძღვანელობით, ჯერ რედაქციის წერილების განყოფილების თანამშრომლად („კანტორშჩიკად“), შემდეგ პუბლიცისტად.

იყენებდა ფსევდონიმებს „მიშა“, „რ. არიოსი“, „არ. რაჟდენიძე, „რ. რაჟდენიძე“, „რაჟდენ რაჟდენიძე“, „რაჟდენ“, „რაჟდენიძე“, „რ.“, „რ. -ა“, „რ, მ-ა“, „რ _ ძე“, „რ. ძე“, და „რ. ა.“.

ერთი წლის შემდეგ, როდესაც რაჟდენ არსენიძემ უნივერსიტეტში სწავლის გასაგრძელებლად საბუთები გამოითხოვა, ტაშკენტში ადმინისტრაციული წესით გადასახლება გამოუცხადეს. კატორღისათვის თავის არიდების მიზნით, შეცვლილი გვარით (იაშვილი) გაიქცა ბათუმში და დაიწყო არალეგალურად ცხოვრება; იატაკქვეშა საქმიანობისას სარგებლობდა სხვადასხვა ყალბი გვარით (იაშვილი, გელეიშვილი, ჭიპაშვილი და ა.შ.) და მეტსახელით - მიშა.

რაჟდენ არსენიძე მეორედ 1904 წელს ყალბი გვარით დააპატიმრეს და მეტეხის ციხეში ჩასვეს. ამ პერიოდიდან მოყოლებული, მას ხშირად აპატიმრებდნენ. როგორც თავად ირონიულად შენიშნავდა, „ნიკოლოზის ხაზინა არჩენდა და უზრუნველყოფდა საჭმლით, სახლით და უსაფრთხო მოგზაურობით“.

1905 წლისათვის იყო რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ბათუმის კომიტეტის თავმჯდომარე.

აქტიურად მონაწილეობდა 1905 წლის რევოლუციურ მოძრაობაში ბათუმსა და დასავლეთ საქართველოში.

სამართალში იყო მიცემული 1906 და 1910 წლებში თბილისში.

დაპატიმრებებს შორის შუალედში - 1908-1912 წლებში მან მოახერხა დაბრუნებოდა უნივერსიტეტს და დაესრულებინა იურიდიული ფაკულტეტი. სწავლის დასრულების შემდეგ, ჩაეწერა ქუთაისის საოლქო სასამართლოს ვექილთა თანაშემწეების კორპორაციაში, თუმცა მალევე დააპატიმრეს 1913 წლის 29 აპრილს (ძველი სტილით); ჯერ პეტროგრადის ციხეებში იჯდა, ხოლო შემდეგ ციმბირში, ირკუტსკის გუბერნიაში გადაასახლეს ხუთი წლის ვადით.

გადასახლებაში მყოფს 1917 წლის თებერვლის რევოლუციამ მოუსწრო და იგი თბილისში დაბრუნდა.

სამშობლოში დაბრუნების შემდეგ აქტიურად ჩაერთო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის საქმიანობასა და პოლიტიკურ ცხოვრებაში.

1917 წელს იყო თბილისის მუშათა და ჯარისკაცთა დეპუტატების საბჭოს წევრი.

1917 წლის ნოემბერში აირჩიეს საქართველოს ეროვნული საბჭოს წევრად.

იყო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის ცენტრალური კომიტეტის მდივანი; პარტიის ცენტრალური ბეჭდვითი ორგანოს „ერთობის“ რედაქტორი.

1918 წლის თებერვლიდან იყო ამიერკავკასიის სეიმის წევრი.

მისი თანამონაწილეობით შემუშავდა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამოუკიდებლობის გამოცხადების აქტი 1918 წლის 26 მაისს, რომელსაც ხელი მოაწერა ეროვნული საბჭოს წევრის სტატუსით; იყო საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის პარლამენტის წევრი.

1919 წლის 12 მარტიდან არჩეული იყო საქართველოს რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის სიით. იყო საკონსტიტუციო და იურიდიული კომისიების თავმჯდომარე და სარეგლამენტო, სარედაქციო და ხელოვნების კომისიის წევრი.

1919 წლიდან ეკავა იუსტიციის მინისტრის პოსტი საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობაში.

საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს ოკუპაციის შემდეგ, 1921 წლის 17 მარტს რაჟდენ არსენიძე, დამფუძნებელი კრების დადგენილების თანახმად, როგორც მთავრობის წევრი, ემიგრაციაში წავიდა.

1921-1923 წლებში ცხოვრობდა სტამბოლში, იყო სტამბოლის პოლიტიკური კომისიის წევრი და ჟურნალ „თავისუფალი საქართველოს“ რედაქტორი.

1923 წლიდან გადასახლდა საფრანგეთში, სადაც იყო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის საზღვარგარეთის ბიუროს მდივანი; 1925 წლიდან რედაქტორობდა ჟურნალ „ბრძოლას“.

1925 წლიდან საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტიის ემიგრანტულ წრეებში დაწყებული განხეთქილების შემდეგ ხელმძღვანელობდა ოპოზიციურ ჯგუფს ირაკლი (კაკი) წერეთელთან ერთად; რედაქტორობდა ჟურნალ „სოციალისტურ აზრს“.

1949 წელს იყო საქართველოს სოციალ-დემოკრატიული პარტიის საზღვარგარეთის ბიუროს ჟურნალ „ჩვენი დროშის“ აქტიური თანამშრომელი; 1930-1960 წლების განმავლობაში იკვლევდა ქართული სამართლის ისტორიისა და ლიტერატურის საკითხებს.

1951 წლიდან თანამშრომლობდა ქართული ეროვნული საბჭოს გამოცემა „მებრძოლ საქართველოსთან“.

1953 წელს ბოლშევიზმისაგან განმათავისუფლებელი ამერიკული კომიტეტის (ყოფილი რუსეთის ხალხების განთავისუფლების ამერიკული კომიტეტი) ორგანიზებით მიუნხენთან მაუწყებლობა დაიწყო რადიო „ევროპის გათავისუფალებამ“ (შემდგომ რადიო „თავისუფლება“), რომლის ქართული სექციის რედაქტორად რაჟდენ არსენიძე დაინიშნა; იგი ამ მოვალეობას 1962 წლამდე ასრულებდა.

1962 წლიდან ცხოვრობდა ლევილის ქართულ მამულში.

გარდაიცვალა 1965 წლის 24 მაისს.

დაკრძალულია ლევილის ქართულ სასაფლაოზე.



წყაროები:

საქართველოს ეროვნული არქივი, უახლესი ისტორიის ცენტრალური სახელმწიფო არქივი, ფონდი #1836, ანაწერი #1, საქმე #107,გვ. 4-7; საქმე #108; #109; ფონდი#1833, ანაწერი #1, საქმე #1382; ფონდი #2117, ანაწერი #1, საქმე #318, გვ. 23, გვ. 82, ფონდი #153, ანაწერი #3 (ტფილისის გუბერნიის ჟანდარმთა სამმართველოს ფოტოკარტოთეკა).

კავკასიონი, XII, 1967, პარიზი, გვ. 138-144. თსუ ქართული ემიგრაციის მუზეუმი, გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.

ივერია, #12, თებერვალი, 1962 წ. პარიზი. გვ. 39. თსუ ქართული ემიგრაციის მუზეუმი, გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.

ქართველები უცხოეთში, (ავტორთა ჯგუფი), „შპს. საქართველოს მაცნე", დიასპორის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატის შეკვეთით, თბილისი, 2012 წ.

უცხოეთის ცის ქვეშ, გურამ შარაძე, წიგნი III, „მერანი", თბილისი, 1993 წ.

ფოტო: ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართული ემიგრაციის მუზეუმი, გურამ შარაძის კერძო კოლექცია.